NEDS

Non Educated Delinquents, kortweg Neds. Als je het woord voor het eerst ziet staan, denk je: ‘Nerds’. En dat is geen toeval. Het is in het kort precies waar Peter Mullans film over gaat: Nerd wordt Ned.

Ondanks alle ellende, ondanks de grove fouten die de personages maken is neds een film met warmte. Hoeveel klappen John ook uitdeelt, hoe misselijkmakend zijn ‘heldendaden’ met het mes ook zijn, je blijft hopen dat hij als winnaar uit de strijd zal komen. En die vader, die midden in de nacht eist dat zijn vrouw naar beneden komt, voor wat? Een pak slaag? Seks? Peter Mullan krijgt het voor elkaar dat deze man naast afschuw ook medelijden opwekt.
Voor deze film heeft Mullan (regisseur van the magdalene sisters, acteur in my name is joe) geput uit zijn eigen levenservaring. In zijn jeugd was hij lid van een van de straatbendes in Glasgow. Zijn vader groeide, onder invloed van alcohol, uit tot een ware tiran. Saillant detail is dat die rol door de regisseur zelf wordt gespeeld.
Zoals je mag verwachten van een ervaringsdeskundige, weet Mullan eenvoudige verklaringen te voorkomen. Natuurlijk is het niet de schuld van de alcoholische vader alleen. De beschuldigende vinger kan net zo goed gewezen worden naar het Britse schoolsysteem, waar kinderen uit achterstandsgezinnen al gebrandmerkt werden voor hun eerste proefwerk. Invloed van slechte vrienden? Natuurlijk. En wat te denken van rijke ouders die hun kinderen verbieden nog langer met ‘dat uitschot’ te spelen? En John zelf had ook andere keuzes kunnen maken.

Die ene blik
neds is genuanceerd. Het is de kracht, maar ook de zwakte van de film. Juist omdat Mullan niet kiest voor een invalshoek, mist de film de zeggingskracht van bijvoorbeeld west side story of a clockwork orange. Wat weet de film nog toe te voegen aan wat we al eerder hebben gezien? Weinig. neds is vooral een opsomming, een mooie samenvatting.
Het zorgt wel voor een paar prachtige scènes, zoals de ontmoeting tussen John en zijn leraar. Ooit was hij de slimste van de klas. Totdat het genoeg was, voor John, en hij in opstand kwam. Het was zijn favoriete leraar die als eerste de volle laag kreeg. Nu zit John daar op de grond, leunend tegen de muur. Een toekomst heeft hij niet meer. Een diploma zit er niet meer in. En tientallen leden van andere bendes wachten op het moment dat ze hem te grazen kunnen nemen. De leraar loopt voorbij en kijkt John aan. John kijkt op. Die ene blik… Het had allemaal zo anders kunnen zijn. Spijt en woede strijden om voorrang op dat ene moment.
Maar dergelijke momenten kunnen de film niet redden. Ook omdat Mullan tegen het einde toe van stijl verandert. De man wiens kracht schuilt in het Britse realisme laat ineens het surrealisme de vrije teugel. Zien we daar nu ineens een Jezus van het kruis stappen? Mullan, doe dat nou niet. Blijf gewoon de regisseur die je bent.

Jeroen Stout