Melancholia

Von Trier laat de gekte de vrije loop

Melancholie

In a way Melancholia does have a happy ending.” Je moet wel Lars von Trier heten om in de vernietiging van de aarde iets positiefs te zien. Maar dit is niet de zoveelste grap van een beroepsprovocateur. Het is, net als de film zelf, de uitdrukking van een getormenteerde ziel.

Melancholie: een gemoedstoestand die neigt naar depressie en zich kenmerkt door een verdrietige kijk op het verleden of een onvervuld verlangen. Zo meldt Wikipedia. En zo ongeveer zal ook de diagnose hebben geluid van Von Triers therapeut. Het is genoegzaam bekend dat het genie uit Denemarken al geruime tijd kampt met depressies. Die kunnen klaarblijkelijk zo zwaar zijn, dat het einde van alles een bevrijding is.

Het eerste deel van Melancholia doet denken aan de gloriedagen van Dogma, aan films als Festen (1998) en The Idiots (1998). En dan niet alleen de cameravoering. Kirsten Dunst speelt Justine, een ogenschijnlijk verwende bruid. Kosten noch moeite zijn gespaard om haar ‘de mooiste dag uit haar leven’ te bezorgen. Er is een kasteel, groot genoeg voor de honderden gasten, een golfbaan met 18 holes, taart, champagne. En zelfs een limousine die, in een hilarische openingsscène, te groot is om de bocht van een plattelandsweggetje te nemen.

Maar het is niet genoeg. Niet voor haar. Vol twijfel trekt ze zich terug, telkens weer. Op haar kamer, in de tuin. Haar man bij de bruidstaart met een mes in de hand achterlatend. Werd in Antichrist (2009) ‘de man’ nog gewoon gecastreerd met een molensteen, dit is misschien veel pijnlijker.

Kijkje in de ziel
Net als we denken dat Von Trier ons weer eens trakteert op een onversneden portie vrouwenhaat, blijkt deze vrouw niets minder te zijn dan het alter ego van de regisseur zelf. In het tweede deel zien we hoe haar zus zich samen met haar man en kind voorbereidt op een mogelijke ramp. De aarde dreigt in botsing te komen met de planeet Melancholia, die zich jarenlang verborgen heeft gehouden achter de zon. Iedereen raakt in paniek, behalve Justine. Het naderende onheil brengt haar tot rust.

We denken weer terug aan de excuses die ze mompelde tegen de bruidegom. Dat was geen loos gebaar. “Life on earth is evil.” Dat van haar in ieder geval. Het spijt haar oprecht dat ze iedereen daarin moet meesleuren. Maar ze kan niet anders.

Vroeger wist Von Trier zijn gekte nog te beteugelen door zichzelf strikte regels op te leggen. Een conceptuele manier van regisseren die grensverleggende films opleverde. Denk aan Dogma, denk aan Dogville (2003). Sinds zijn depressie is er iets veranderd. Met zo’n sombere kijk op het leven lijkt een bruiloft misschien triviaal. Maar wat te denken van het maken van films?

De nieuwe Von Trier laat zijn gekte de vrije loop. Net als Antichrist geeft Melancholia ons een kijkje in zijn ziel. In een vloeiende, overdonderende stijl, die bol staat van de symboliek, die niet alleen verwant is aan de Duitse romantiek, maar ook aan het magisch realisme, neemt hij ons mee op een uiterst persoonlijke reis. Een reis die voor de één abstract en onbegrijpelijk zal zijn, voor de ander eerlijk en direct.