MANA: BEYOND BELIEF

Mana: beyond belief lijkt te beginnen als de zoveelste esoterische zoektocht naar innerlijke krachten, maar de documentaire wordt gaandeweg steeds scherper en hilarischer.

‘Mana’ noemen de Polynesiërs het gevoel van ontzag dat een object teweeg kan brengen. Zo’n object kan alle vormen aannemen. In het begin van de documentaire Mana: beyond belief zien we bijvoorbeeld drommen Aziaten bij een vervaarlijk overhangend rotsblok staan, dat ze goudkleurig hebben geschilderd en met rituelen vereren. Ah, vreemde volken, vreemde gebruiken, denk je eerst, maar tijdens hun reis over de aardbol op zoek naar idolatrie, houden de documentairemakers ook westerlingen een spiegel voor. Als antropologen kijken ze naar onze eigenaardigheden. Ook ons is objectaanbidding natuurlijk niet vreemd. Zo reisden de documentairemakers af naar de Duitse Gemäldegalerie waar de grote trots van Berlijn hangt: ‘De man met de gouden helm’, toegeschreven aan Rembrandt. Touringcars vol toeristen werden voor het schilderij gedropt, dat als een soort heilig voorwerp op een altaar en een sokkel was geplaatst. Totdat restaurateurs ontdekten dat Rembrandt het schilderij helemaal niet gemaakt kon hebben, waarna ‘De man met de gouden helm’ ergens in een hoekje kwam te hangen en nu rücksichtslos voorbij wordt gelopen. Het schilderij is hetzelfde, maar de aura is weg.

Amerikaanse vlag
Hoewel ook de herkomst van Jezus’ lijkwade nog altijd bediscussieerd wordt, weerhoudt dat talloze pelgrims niet om naar Turijn af te reizen. Hier worden files mensen gedirigeerd langs de met vlekken bedekte doek waar het gezicht van Jezus in te herkennen zou zijn. Veel tijd om te bezinnen krijgen de bezoekers niet: ze worden al snel gesommeerd om plaats te maken voor de volgende groep.
Maar het record ‘snel scoren’ wordt gehaald in Washington bij het Capitool. Daar wordt een lucratief handeltje bedreven in Amerikaanse vlaggen die bij het Capitool hebben gewapperd. Ze worden geleverd met een certificaat dat garandeert dat de Stars and stripes ook echt hebben uitgewaaid bij het gebouw dat voor Amerikanen symbool staat voor vrijheid. Hilarisch wordt het als we zien hoe dat wapperen in zijn werk gaat: drie vlaggenmasten staan verdekt opgesteld achter bosschages, waar een aantal mannen de hele dag door als een gek die vlaggen staan te hijsen, om ze na een fractie van een seconde weer naar beneden te halen.
Hoe dichterbij de documentairemakers bij Amerika komen, hoe leger de objecten van verering worden. De Polynesiërs weten ten minste nog een goed stuk rots te waarderen, terwijl de Amerikanen met Elvis en verbouwde auto’s aan komen zetten. Er wordt weldadig weinig gezegd in de documentaire, maar dat weerhoudt de makers er niet van om ons op die manier toch stiekem wat obligate levenslessen in te fluisteren.

Mariska Graveland