MAGONIA

Het verlangen naar een ander leven

  • Datum 08-12-2010
  • Auteur
  • Gerelateerde Films MAGONIA
  • Regie
    Ineke Smits
    Te zien vanaf
    01-01-2001
    Land
    Nederland
  • Deel dit artikel

De lucht is te zwaar

Poëtische cinema in Nederland? Ineke Smits trekt zich niets aan van Hollandse poldernuchterheid en vliegt met haar debuutfilm Magonia naar een mythisch land, waar het leven dragelijk is.

Magonia begint met de voice-over van een jongetje (Willem Voogd), dat vertelt over zijn vader. De vader (Dirk Roothooft) hield van verhalen vertellen, wat volgens hem net zoiets was als het leggen van knopen in een touw. Hij hield zijn zoontje voor dat je een knoop op 366 manieren kunt leggen, maar dat het resultaat altijd een knoop zal zijn. Zo is het ook met zijn verhalen: "Hij vertelde steeds hetzelfde maar toch weer anders."
Al snel leren we dat voor de vader de verhalen variaties waren op een pijnlijk verlangen om aan de werkelijkheid te ontsnappen. We horen hem praten over zeelieden, die nadat ze voet aan wal hadden gezet snel terugkeerden naar hun schip, omdat "de lucht hier te zwaar is". Ook voor de vader blijkt uiteindelijk ‘de lucht’ te zwaar.
Magonia is een drieluik. De eerste twee delen zijn gebaseerd op de bundel ‘Magonisch verhalen’ van Arthur Japin, wiens vader in 1969 zelfmoord pleegde. Het slotdeel verzon Smits, maar Japin schreef het scenario van de film. Het eerste deel — verhaal is een beter woord — speelt zich af in een onbestemd oosters stadje, waar een oude gebedsomroeper (Nodar Mgaloblisvili) een steeds krakender stem krijgt. Zijn assistent (Ramsey Nasr) brengt hem het slechte nieuws dat het tijd is om te stoppen. Hij verspeelt er zijn geliefde (Nato Murvanidze) mee.
In het tweede verhaal bevinden we ons in een woestijn, waar een westers stel (Linda van Dyck en Peter Bolhuis) terechtkomt in het armzalige huisje van een oude man en zijn zoon. De cultuurclash heeft voor iedereen ingrijpende gevolgen. Het derde verhaal speelt zich af in een morsig café in een havenplaatsje, waar een vrouw (Antje de Boeck) wacht op de terugkeer van haar grote liefde. Bestaat hij wel of is hij een verzinsel van de vrouw, die door de cafébaas (Jack Wouterse) wordt verkracht?

Sterke vleugels
Het verlangen naar een ander leven is de draad in Magonia die de personages met elkaar verbindt. Toch zijn de drie verhalen meer dan variaties op dit thema, want na het schilderachtige eerste verhaal wordt de film grimmiger, om tot een climax te komen in het derde deel. De kracht van de film zit in de sfeerbeelden, die niet aan de Nederlandse maar aan de vroegere Georgische film doen denken. Het verbaast niet dat Smits een bewonderaar is van het werk van Sergej Paradzjanov.
Tegen de visuele pracht steekt het scenario wat povertjes af. Sommige dialogen zijn al te simpel, waardoor ze aan kinderfilms doen denken ("Je moet niet licht zijn om te vliegen, want je hebt juist sterke vleugels nodig"). En in het tweede verhaal — het zwakste deel van de film — zijn de personages nogal karikaturaal: Van Dyck is de verwende westerling, die zichzelf niet ziet als toerist maar als reiziger, terwijl ze de meest platte clichés over de woestijnbewoners bezigt: "Dit is zo godverdomme oorspronkelijk!" Tegenover haar staat de oude woestijnbewoner als het clichébeeld van levenswijsheid. Magonia is geen sublieme film, maar hij bezit een on-Nederlandse verbeeldingskracht. Het is een film om van te houden.

Jos van der Burg