Lourdes

In lourdes treedt Jessica Hausner profaan, sacraal en blasfemisch binnen in het heiligdom van hoop en geloof.

Ze gaat niet mee omdat ze gelooft dat ze zal genezen. Voor Christine zijn de reisjes van de kerk de enige manier om er even uit te zijn. Ze heeft Multiple Sclerose en zit in een rolstoel. Ze kan niet veel meer, maar ze doet standvastig wat ze wel kan.
Dat het tripje waarop ze zich nu heeft ingeschreven naar het katholieke bedevaartoord Lourdes gaat, zegt genoeg over waar Jessica Hausner in haar derde film naartoe wil. De Oostenrijkse leerlinge van zowel Ulrich Seidl als Michael Haneke volgt de vijf miljoen pelgrims die er elk jaar in de voetsporen van de heilige Bernadette hopen een glimp van Maria op te vangen, en verlost te worden van de zonden die hen ziek en gebrekkig maken.

Cirkels van de hel
Hausner benadert het dorpje aan de voet van de Pyreneeën met kille berekening. Genadeloos observeert ze de cirkels van de hel waaraan de bedevaartgangers zich onderwerpen. Van de maaltijden in het hotel, de massale kerkgang waar in verschillende talen tegelijk simultaanmissen worden opgedragen, tot een bezoekje aan de grot waar Bernadette haar Mariaverschijningen zag. Hausner deelt haar eerste indrukken met ons alsof ze een documentaire heeft gedraaid: afstandelijk, zonder te oordelen. Al zit in die distantie al meteen een hint waar het naartoe gaat. Want hoe zit het precies met het wonder dat de reizigers daar hopen te ervaren? Heb je er meer recht op naarmate je geloviger bent, zoals de kerk hen voorhoudt? Of is er een onverschillige god die wonderen uitdeelt naar gelang het haar goeddunkt? Is een wonder iets wat je kunt verwerven, of wat je toevalt?
Het mysterie dat Hausner creëert is zo groot dat je kunt zeggen dat de film zowel getuigt van een diepe religiositeit, als van zakelijk atheïsme. Beheerst speelt ze met de verwachtingen die het publiek van deze film kan hebben. Dat er een wonder gebeurt. Dat er geen wonder gebeurt. Dat het zowel anders als precies gaat zoals je verwacht. Sylvie Testud speelt Christine ondoordringbaar en enigmatisch, alsof ze een van die transcenderende heldinnen uit een film van Carl Theodor Dreyer is (het beeld van een Jeanne d’Arc in een rolstoel dringt zich op).
Het is moeilijk te zeggen of dit passieverhaal ook compassie heeft. De suggestie dat onze opvattingen over ziekte en genezing aan hysterie grenzen wordt niet vermeden. Dat zal voor mensen met zieken en gelovigen en zieke gelovigen in hun omgeving confronterend zijn. Maar in plaats van medelijden presenteert de film een soort existentialistische waardigheid die even hardvochtig als realistisch is. Troost ontleen je er niet aan. Wel de zekerheid dat je je dag na dag met sisyfuswanhoop weer de berg moet oprollen.

Dana Linssen