Lo and Behold: Reveries of the Connected World

Droomt het internet over zichzelf?

Lo and Behold: Reveries of the Connected World

Werner Herzog heeft de virtuele wereld ontdekt. Hij maakte een documentaire over het internet, deed een live commentaar bij de Kanye West-clip Famous en ontdekte de diepere betekenis achter Pokémon Go.

Zelf heeft hij niet eens een smartphone. Nou ja. Eentje voor noodgevallen dan, vertelde hij onlangs in een interview met The Verge. Maar Werner Herzog (Fitzcarraldo, Grizzly Man, Into the Abyss) heeft zich de afgelopen jaren met een in opdracht van telecombedrijf AT&T gemaakte webdocu tegen texting while driving, een film over het internet, een online masterclass, een live commentaar bij de Kanye West-clip Famous. en enkele diepe gedachten over Pokémon Go (“Vloeit er bloed? Nee? Dan is het niet echt.”) ontpopt tot de Slavoj Žižek van de virtuele wereld.

Zijn fascinatie voor de pioniers en de entrepreneurs van het virtuele is niet wezenlijk anders dan die voor de maniakale avonturiers en obsessieve gelukszoekers die hij graag in zijn speelfilms en documentaires ten tonele voert. Hij laat zich verbazen.

Hij had over ieder van de personen die hij in zijn in tien hoofdstukken opgedeelde internet- en tech-film Lo and Behold: Reveries of the Connected World aan het woord laat zo een hele film kunnen maken. Het schijnt dat financier Netscout, een cybersecurity-bedrijf, trouwens meer plannen met de film heeft. Dus misschien komen die langere portretten er nog wel. Want zijn we niet allemaal benieuwd wat Herzog nog meer aan ruimtevaartingenieur en -ondernemer Elon Musk wil vragen, behalve of hij mee mag met diens aanstaande bemande Mars-missie? En is Tim Berners-Lee, een van de mensen die aan de wieg stond van het World Wide Web, die vrije toegang en informatie-uitwisseling een mensenrecht noemt en het web nu terug wil claimen op de bedrijven die zijn utopie van een domein zonder grenzen, patenten, merken en copyright hebben gekaapt, niet ook een hele film waard? Net als tech-­pionier en filosoof Ted Nelson, wiens new age-achtige ideeën over water als model voor interconnectiviteit met de komst van quantumcomputers misschien wel een stuk concreter blijken te zijn dan hij ze weet te verwoorden.

Twitterende monniken
Dat hap-snap-karakter van de film is er meteen het grootste bezwaar tegen. Hoe kun je internetgoeroes, internetpiraten, internetverslaafden, internetontwijkers en internetslachtoffers allemaal recht doen in een film van honderd minuten en ook nog ruimte overhouden voor typische Herzog-scènes van twitterende monniken?

Herzog stelt zich op als de typische outsider, die zonder gêne aan twee hersenonderzoekers de Philip K. Dick-achtige vraag kan stellen: “Droomt het internet eigenlijk van zichzelf?” Maar tijd voor echte bespiegelingen over de vraag of het wereldwijde web een nieuw bewustzijn is, met dezelfde eigenschappen die we aan het menselijk bewustzijn toekennen, zoals creativiteit, empathie en dromen, is er niet. Terwijl daar juist de abyss ligt waar hij in zijn andere werk zo graag in afdaalt. Of, met een verwijzing naar zijn speleologische 3D-film: is het web de cave of forgotten dreams van de toekomst?

Parallelle wereld
Voor Herzog is het internet op z’n best een parallelle wereld naast de werkelijke, waar we ons niet te veel aan moeten uitleveren. Techniek is voor hem iets wat menselijke eigenschappen versterkt, zoals elk gereedschap dat mensen hebben voortgebracht.

Hij heeft er een geruststellend ouderwetse kijk op: hij wil niet alarmistisch zijn, want je kunt niet zeggen dat techniek goed of slecht is. Alles wat er online en als gevolg van de technologisering van onze wereld gebeurt, is het resultaat van menselijk handelen. Hij is de man van de menselijke maat. Als hij met wetenschappers praat over de mogelijkheid dat in de toekomst alles virtueel wordt, of misschien wel de mensheid vervangen wordt door robots, dan stuit hij op de grenzen van zijn eigen verbeelding. Ergens deep down there kan hij zich een wereld zonder tastzin en gevoel voor ruimte en tijd niet voorstellen.

Het lijkt alsof de mensen die nu opgroeien en die zich niet kunnen indenken hoe de wereld eruitzag voordat we allemaal via het internet verbonden waren, nog vreemdere wezens voor hem zijn dan de mannen die een schip over een berg proberen te tillen of een luchtballon over een vulkaan willen vliegen.