Lilting (Hong Khaou over)

Een vrouw in een Engels bejaar­denhuis die alleen Mandarijn spreekt, krijgt hulp uit onver­wachte hoek in Lilting, het regiedebuut van Hong Khaou. Voor zijn lowbudgetfilm wist hij niet één maar twee sterren te strikken: James Bonds ‘Q’, Ben Whishaw, en Cheng Pei-pei, een kungfu-ster van weleer. "Een scenario met dialoog­scènes van twaalf pagina’s lang, dat zien acteurs graag!"

Door Boyd van Hoeij

"Mijn moeder spreekt geen Engels, alhoewel ze al meer dan dertig jaar in Engeland woont", steekt regisseur Hong Khaou, zelf van Cambodjaans-Chinese afkomst, van wal. "Het idee achter Lilting werd geboren toen ik me afvroeg wat er zou gebeuren als de persoon die alles voor haar vertaalt, haar vitale verbindingslijn met de buitenwereld, er ineens niet meer zou zijn."
Lilting begint net na het overlijden van Kai, de volwassen zoon van Junn. Met hem verliest ze niet alleen haar kind, maar ook degene die voor haar voor duiding van het leven in Engeland zorgde. Ze krijgt in het bejaardencentrum bezoek van Richard, de ‘kamergenoot’ van haar zoon Kai, die hem in de ogen van Junn veel te veel monopoliseerde. Kijkers zullen dan ook sneller dan Junn begrijpen dat Kai en Richard meer dan alleen vrienden waren.
"Als ik m’n vriend mee naar huis neem is er geen echte communicatie mogelijk tussen hem en mijn moeder en dat is heel jammer," legt Hong uit. "Jammer voor mij, voor mijn moeder en voor ons. Als iets lost in translation is, kan dat heel grappig zijn, en de film zit dan ook vol humor, maar het heeft uiteindelijk ook altijd een tragische dimensie. Het verhaal is niet autobiografisch maar wel deels geïnspireerd door mijn eigen ervaringen; mijn moeder zei bijvoorbeeld per ongeluk ooit eens tegen iemand als bedankje ‘Fuck you very much’. En als schrijver geeft de onmogelijkheid om te communiceren juist heel veel dramatische mogelijkheden."

Portret Fabrizio Maltese

Onverschrokken
"De film bestaat uit slechts 35 scènes en sommige dialogen zijn wel twaalf pagina’s lang. Acteurs zien dat graag", aldus Khaou, die vertelt dat zowel Whishaw als Cheng ‘ja’ zeiden puur op basis van het scenario plus een Skype-gesprek in het geval van Cheng en een kop koffie in Londen in het geval van Whishaw. "Cheng kende ik uit de Hongkongse kungfu-films uit mijn jeugd, ze maakte in een Nieuw-Zeelandse film [My Wedding and Other Secrets, BvH] indruk op me als een dramatisch actrice. Het personage Richard is heel gevoelig maar vindt juist in zijn gevoeligheid de kracht die hij nodig heeft, en ik was ervan overtuigd dat Ben dit kon spelen. Na mijn ontmoeting met hem was het net alsof ik daarna op mijn eindexamenresultaten moest wachten", zegt de regisseur lachend. "Gelukkig zeiden beiden ‘ja’. Dat zegt wel iets over wat voor soort mensen het zijn, dat ze heel onverschrokken in een kleine film van een onbekende, niet heel ervaren regisseur stapten."
Lilting werd gemaakt in het kader van het London Film Microwave-programma, dat nieuwe filmmakers de kans geeft voor een klein budget een eerste speelfilm te draaien. Daarvoor kwam het goed uit dat er maar weinig scènes en locaties aan te pas kwamen: "Het verhaal speelt zich vrijwel alleen binnenshuis af. Het idee was om te laten zien dat de moeder in haar eigen hoofd gevangen zit, in een kamer en in een land dat niet het hare is, waar ze niet wijs uit kan worden omdat ze de taal niet spreekt. Om te voorkomen dat de film te theatraal of te statisch werd, hebben we veel over de structuur en de camerabewegingen nagedacht." De montage en het camerawerk zijn dan ook wat Lilting boven veel andere debuutfilms uit tilt; hier is duidelijk iemand aan het werk die constant nadenkt over hoe beelden kunnen bijdragen aan het vertellen van een verhaal over vaak abstracte of onbeschrijfbare emoties zoals rouw, iemand heel erg missen of iets niet durven vertellen.

Geheim
Lilting, zoals de titel al doet vermoeden, beweegt zich langzaam maar vloeiend heen en weer, meestal tussen dialogen en stiltes. "Ik wilde een heel ingetogen en kalm drama maken, iets wat ook tot nadenken stemt. Maar dan kun je je als regisseur verder niet achter speciale effecten of zo verstoppen, dus wist ik dat ik heel goede acteurs nodig had", zegt Hong. "Ik gebruik vaak lange takes, wat een mooie uitdaging was voor de acteurs, die de paginalange teksten volledig moesten kennen. Maar door de personages echt de tijd te geven om zich uit te drukken komen ze ook echt tot leven.
"Dit geldt zelfs voor Kai, die zich soms materialiseert, alsof hij voor even uit de gedachten van zijn moeder of zijn geliefde is ontsnapt. Zo laat Khaou zien wat het is dat Richard en Junn zo missen, wat ze eigenlijk gemeen hebben, zelfs al hebben ze een tolk nodig om zelfs maar over het weer te kunnen praten. "Het personage van de tolk was er al vóór de zoon", zegt de regisseur, die jaren geleden al een eerste scenario van Lilting schreef voor op het toneel. "De dode zoon, de vriend en hun geheim kwamen later pas. Ik vond het een mooi gegeven dat ze duidelijk over iets moesten praten maar dat juist niet kunnen. En daarnaast is er natuurlijk een culturele en generatiekloof tussen Richard en Junn, en dat is ook weer vruchtbaar terrein voor drama."