Like Someone in Love

Liefde en waarheid verdragen elkaar slecht in de nieuwe film van Abbas Kiarostami. Een eenzame trip door Tokio met een fictieve opa als reddende engel.

Daar staat ze, op het stationsplein van Tokio. Haar kleindochter Akiko, op wie ze de hele dag heeft gewacht, zal ze niet zien. Die zit in een voorbijrijdende taxi op weg naar een klant. Wilt u nog een rondje rijden, vraagt ze aan de chauffeur. Zo kan ze door haar tranen en de autoruit heen nog een glimp van haar opvangen. Daar staat ze, de geborgenheid. Over een uur brengt de trein haar weer naar huis.

In de drukke, neonverlichte metropool lijkt Akiko alleen te bestaan als projectie van de wensen van anderen: haar klanten brengt ze schoonheid, jeugd en seks, haar vriend ziet in haar de belofte van een gesetteld bestaan en beschouwt haar als zijn persoonlijke bezit. Voor haar baas is ze vooral een bron van inkomsten. De claims die op haar worden gelegd laten geen ruimte over voor een ontmoeting met oma. Laat haar maar denken dat ze het verkeerde nummer heeft, adviseert haar pooier. En zo gebeurt het.

Echt en onecht
In Like Someone in Love is liefde zoiets als een slecht begrepen grap. Een grap waarvan de pointe je ontgaat, maar die je toch doorvertelt in de hoop dat je er via de ander misschien achter komt wat er de betekenis van is. Dat is tegelijk cynisch en diep ontroerend.

Dat Kiarostami zijn film in Tokio situeert, is veelzeggend: het is de stad van Tokyo Story en Lost in Translation, de hoofdstad van eenzaamheid en vervreemding. De film valt te bekijken als een thematisch vervolg op Copie conforme, de eerste film die Kiarostami buiten Iran opnam. Hierin doorliepen een man en een vrouw in het bestek van een halve dag alle fasen van een liefdesrelatie, waarbij in het midden bleef welk gedeelte echt was en voor welk deel de pseudo-geliefden iets naspeelden dat ooit tussen hen was voorgevallen – of dat ze misschien wel ter plekke verzonnen. De filosofische discussies over de gelijkwaardigheid van origineel en kopie waarmee die film doorspekt was, druppelen ook hier door, zij het in een wat meer aardse vorm. In het appartement van haar klant, een gepensioneerde hoogleraar, ontstaat een gesprek over een reproductie van een schilderij, waarvan Akiko in haar jeugd werd voorgehouden dat het een portret van haarzelf was.

Echt en onecht, waarheid en leugen vormen een belangrijk bestanddeel van het scenario van Like Someone in Love. Ik lieg niet, liegt Akiko aan het begin van de film. De eerste minuten blijft ze buiten beeld en is alleen te horen hoe ze zich verweert tegen de achterdocht van haar vriendje; de leugen snelt haar letterlijk vooruit. Haar vriend mag niet weten van haar bijbaantje als escortgirl, een beroep waarvan je zou kunnen stellen dat die zelf ook weer stoelt op de verkoop van een surrogaat. Later vertelt Akiko aan haar klant dat er haast geen dag voorbijgaat zonder dat ze wordt aangezien voor een ander. Zo vloeibaar kan identiteit dus zijn.

Een beetje opa
Een leugen kan bij Kiarostami ook simpelweg bestaan uit een niet-opgehelderd misverstand: Akiko’s vriendje ziet haar oudere klant aan voor haar grootvader, de buurvrouw van deze man houdt Akiko voor zijn kleindochter. Een misvatting die waarheid en leugen verenigt: want past zijn bezorgdheid voor haar niet veel beter bij een grootvader dan bij een klant van een escortbedrijf?

Op het moment dat hij besluit mee te gaan in het misverstand van Akiko’s vriend, wordt hij ook een beetje opa. Het liefdesadvies dat hij hem geeft, is welgemeend. “Waarom wil je eigenlijk trouwen?”, vraagt hij. “Dan is ze mijn vrouw en kan ze niet meer tegen me liegen”, luidt het antwoord. “Maar als je haar niet gelooft, moet je niet met haar trouwen”, vindt de professor.

Liefde gaat niet om waarheid, maar om vertrouwen: het is een wijze raad, die niet mag baten, zo blijkt uit het tamelijk brute einde van de film. Kiarostami laat ons graag door ramen kijken, waarbij hij in de compositie vaak ook nog kunstig gebruikmaakt van reflecties. Het benadrukt dat elk beeld mede wordt bepaald door de blik van de kijker en de hoek waaronder die zich bevindt ten opzichte van de scène. Een beeld is niet meer dan een afbeelding, en de onmogelijkheid te weten wat waar is, is misschien wel het mysterie van het leven. Wie de ruit laat sneuvelen, offert ook de liefde.