Les chevaliers blancs

De Afrikaanse woestijn bestaat uit moreel drijfzand in Joachim Lafosse’s Les chevaliers blancs, over medewerkers van een hulporganisatie die foute dingen doen met goede bedoelingen.

"We hebben hier maar een maand", verzucht Jacques Arnault (Vincent Lindon), die aan het hoofd staat van de hulporganisatie Move for Kids. Een paar scènes later horen we hem een stamhoofd in een klein Afrikaans dorpje vertellen dat zijn organisatie vijftien jaar lang weeskinderen zal opvangen, huisvesten en onderwijs zal bieden.
Hoe die twee met elkaar te rijmen zijn, laat regisseur Joachim Lafosse aan de kijker zelf over. Zijn zesde speelfilm Les chevaliers blancs is losjes gebaseerd op het schandaal rond de Franse hulporganisatie L’Arche de Zoé, waarvan in 2007 meerdere medewerkers werden gearresteerd toen ze probeerden meer dan honderd kinderen uit Tsjaad naar Frankrijk te smokkelen voor illegale adoptie. Het bleek dat het niet om weeskinderen uit het oorlogsgebied rond Darfur ging, zoals de organisatie zei, maar kinderen uit Tsjaad zelf, die vaak nog gewoon één of twee ouders hadden.
Zo uitgeschreven klinkt het simpel: foute Europeanen misbruiken arme Afrikanen. Maar Lafosse is er niet op uit om zijn personages te veroordelen. Hij kiest hier een grootser canvas dan de huiselijke drama’s in zijn eerdere films, maar de thematiek is dezelfde: hoe goede bedoelingen kunnen leiden tot verwerpelijk gedrag. Door zijn film op te bouwen als thriller en slechts mondjesmaat duidelijk te maken hoe de vork in de steel zit, blijven we op de hand van de personages die in onderlinge discussies de morele en ethische vraagstukken op tafel leggen.
Die discussies geeft Lafosse extra lading door twee grotendeels zwijgende observatoren op te voeren. Documentairemaakster Françoise (Valérie Donzelli) verschuilt zich achter haar journalistieke onafhankelijkheid om niet in te grijpen. Nog minder zegt Bintou (Bintou Rimtobaye) die door de groep wordt ingehuurd als tolk. Haar enige dialogen zijn de teksten die ze vertaalt, maar haar gezicht spreekt boekdelen.
Gaandeweg toont Lafosse hoe iedereen die bij de zaak betrokken is — niet alleen de medewerkers van de hulporganisatie maar ook de wanhopige bevolking en de lokale stamhoofden die er goed aan verdienen — gevangen zit in een systeem. Mensen die nooit alleen maar goed of slecht zijn. Daarin bestaan (de filmtitel ten spijt) geen zwart of wit, alleen grijs.

Joost Broeren

Filmkrant.Live verzorgt in augustus introducties bij Les chevaliers blancs
Cinecenter | Amsterdam
3 augustus 18.45 uur