LEEF!

In Leef! van Willem van de Sande Bakhuyzen voeren levenslust en nare herinneringen een verbaal gevecht.

Zoals de begintitels suggereren, is het veertigersdrama Leef! een puzzel. Pas bij het laatste stukje zal blijken of alles is gegaan zoals vroedvrouw en aspirant-schrijfster Anna (Monic Hendrickx) het zich herinnert en op papier heeft gezet. Een kille, egoïstische moeder die het onbelangrijk vond om haar dochter zelfvertrouwen bij te brengen. Die er allerlei minnaars op nahield en best haar kind voor een van hen aan de kant had willen zetten. En het kind, dat uit wraak deze man vermoordt. Dat deze door bliksem en donder verduisterde gebeurtenis keer op keer in het oor van de volwassen Anna fluistert. Herhaaldelijk laten regisseur Willem van de Sande Bakhuyzen en vaste scenariste Maria Goos de twee versies van Anna wandelen door alwéér zo’n nare herinnering. Of ze zitten samen aan de schrijftafel om de juiste woorden te vinden voor wat zich destijds heeft afgespeeld.
Vooral met klanken weet de film heden en verleden, fantasie en werkelijkheid in elkaar over te laten lopen. Het dondergerommel dat van de statige ouderlijke woning een spookhuis maakt, verandert geleidelijk in geborgen baarmoedergeborrel, wanneer Anna een echo maakt. En Anna’s getik op de typemachine wordt in surround afgezet tegen het pengekrabbel waarmee ze als meisje aan haar memoires begon: ‘Ik ben Anna, en ik ben een kind.’

Gif
De werkelijkheid van Anna de vrouw blijft veel eenduidiger en overzichtelijker dan die van Anna het kind. Zo al problemen genoeg, wisten we ook dankzij de columns die Maria Goos onder het pseudoniem Anna Jongkind voor Volkskrant Magazine schreef. Dochter Isabelle heeft een zwak hart, dochter Robin is een punkpuber van de meest zelfdestructieve soort en echtgenoot Paul (Peter Blok) gaat vreemd tot hij er een hernia van krijgt. En als oma (Anne-Wil Blankers) zaterdag op bezoek komt kent gezelligheid echt geen tijd meer. Aan vrij ademen en geluk komt niemand van deze wankele familie werkelijk toe, en de titel Leef! is een appèl aan elk van hen. Zoek een nieuw hart, was die verf uit je gezicht, ga weg bij die vrouw, durf te schrijven en laat wat je schrijft lezen aan iedereen. Al is het helemaal van jezelf.
Dat gevecht om te leven is grotendeels een gevecht van woorden. Dat Goos met zulke woorden wel raad weet, en dat Van de Sande Bakhuyzen al die boksdialogen perfect weet te timen, is na Familie (2000) en Cloaca (2002) geen geheim meer. Maar wat staat elke zin strak, wat komt elke punt of adempauze hard aan. Hoe onsympathiek de rollen ook mogen zijn, de acteurs genieten duidelijk met volle teugen van wat hen in de mond is gelegd.
Soms is het bijna te mooi, te krachtig om te horen. Gevat als de personages zijn, komen ze ook wat verder van je af te staan. Nooit eens de mond vol tanden. Ook de plotstructuur, waarin ’toen’ soms te mooi op ‘nu’ botst, schept distantie.
Maar toch. Het juiste woord, de juiste blik in close-up, alles klopt precies aan deze schitterend gefotografeerde productie — na de kinderfilm Lepel (2005) opnieuw een Van de Sande Bakhuyzen in glorieus CinemaScope… Alsof een kleiner kader te weinig leefruimte had geboden.

Kevin Toma

Op dinsdag 27 september 2005 is regisseur Willem van de Sande Bakhuyzen aan de gevolgen van kanker overleden.