LEBANON

Opnieuw verwerkt een Israëlische oorlogsveteraan zijn ervaringen van het Libanees-Israëlisch conflict in 1982 tot een claustrofobisch, aangrijpend meesterwerk.

Samuel Maoz opent en sluit zijn lebanon met weidse shots van een veld zonnebloemen. Maar in de rest van de film is die lucht juist ver te zoeken: buiten die twee shots speelt alles zich af binnen de grenzen van een enkele benauwde tank. Er is precies ruimte genoeg voor de bemanningsleden, vier jonge Israëlische soldaten die in 1982 onderdeel uitmaken van de eerst inval in Libanon. Hun contact met de buitenwereld is beperkt tot de blikken door de geschutspoort die Maoz met de kijker deelt, en de bezoekjes van hun commandant, die op gezette tijden door het luik komt zakken om de vier uit te kafferen voor hun twijfelende incompetentie.
Want echt scherp zijn de vier niet. We hebben een schutter die de trekker niet over kan halen, een navigator die de weg kwijt raakt, een technicus die niet op zijn meters kan vertrouwen, en een leidinggevende die geen leiderschapscapaciteiten heeft. Kortom: dit zijn geen soldaten maar mensen, die hun morele en ethische vragen bij de oorlog die zij moeten voeren niet kunnen verenigen met de legerhiërarchie. Maoz — zelf een veteraan van de Libanees-Israëlische oorlog — laat de dilemma’s zich subtiel ontvouwen en richt zijn camera intussen op de details in de benauwde cabine: de poel brak water, de olieresten, de peuken die zich op de bodem verzamelen en het steeds minder functionerende besturingspaneel. De boodschap (oorlog is onmenselijke chaos) is niet nieuw, maar wordt op ongekende wijze visueel invoelbaar gemaakt.

Chaos
Na beaufort (Joseph Cedar, 2007) en waltz with bashir (Ari Folman, 2008) is Samuel Maoz’ lebanon de derde Israëlische film in evenzoveel jaren waarin een voormalig soldaat afrekent met zijn ervaringen tijdens de Libanees-Israëlische oorlog van de jaren tachtig. Alle drie werden ze internationaal lovend ontvangen: lebanon won vorig jaar de Gouden Leeuw in Venetië. Dat is opvallend, maar ook weer niet zo gek: in een land met een dienstplicht worden in oorlogstijd ook aankomend kunstenaars gewoon naar het front gestuurd.
beaufort haalde de Nederlandse bioscopen destijds niet, maar was tijdens het afgelopen IFFR te zien in het door filmjournalist Olaf Müller samengestelde oorlogsprogramma ‘After Victory’. De film, over de slotdagen van de bezetting van het fort Beaufort uit de titel, vormt een interessant tweeluik met lebanon. De films hebben hun autobiografische achtergrond en claustrofobische sfeer gemeen (hoewel lebanon beide sterker aanzet), en delen zelfs een aantal hoofdrolspelers. Ze behandelen alleen de tegenovergestelde eindes van het conflict. Maar tussen de start van de oorlog in lebanon en het einde ervan in beaufort lijkt bar weinig veranderd: het uiteindelijke vertrek uit de bergvesting verloopt even chaotisch als de bijna toevallige inval die we in lebanon zien. De onervaren soldaten zijn nog even bang en moreel vertwijfeld. En de combinatie van die twee zorgt er nog steeds voor dat er onnodig doden vallen.

Joost Broeren