LE COLLIER PERDU DE LA COLOMBE

Betoverend sprookjesboek

Wij Nederlanders mogen dan een stuk of tien woorden hebben waarmee we regen aanduiden, de Arabieren in de elfde eeuw kenden niet minder dan zestig verschillende woorden voor liefde. Als we althans de Tunesische regisseur Nacer Khemir mogen geloven, die in het sprookje Le collier perdu de la colombe (De verloren ring van de duif) de jongeman Hassan op zoektocht stuurt naar ‘de waarheid over de liefde’. Een even hoogmoedige als futiele onderneming.

Nacer Khemir heeft een voorliefde voor de elegante Arabische historische vertellingen. Eerder maakte hij een film gebaseerd op Duizend en één nacht. Het zijn sprookjes en moralistische parabels die een verloren wereld oproepen. Hier heerst niet het realisme, maar symbolen en archetypen. Khemir maakt graag gebruik van de levenslessen, die dit materiaal biedt. Voor een westers publiek is dat een riskante onderneming, want dat verwart het begrip levensles al snel met ongewenst moralisme. Wie enige moeite doet, ziet in Le collier de la colombe echter een sfeervolle evocatie van een historisch periode, die zich kenmerkte door tolerantie. Niet toevallig speelt de film zich af in het Spaanse Andalusië uit de elfde eeuw, toen christenen en islamieten (Moren) vredig samenleefden, en de wederzijdse beïnvloeding voor een levendige, verfijnde cultuur zorgde, waarin het geschreven woord een belangrijke plaats innam.

Geheimen
De jonge Hassan is een leerling-kalligraaf, die zich in de paradijselijke omgeving van het huis van zijn leermeester vol overgave wijdt aan zijn studie. Totdat hij verliefd wordt op de dochter van zijn leraar, die door haar vader keurig in afzondering wordt gehouden. Haar onbereikbaarheid wakkert Hassans verliefdheid aan. Als hij ook nog eens een bladzijde van een manuscript, dat over liefde gaat ("Liefde begint als grap en eindigt in bittere ernst"), weet te bemachtigen, verandert de toegewijde student in een rusteloze dromer, die belangrijker zaken aan zijn hoofd heeft dan de juiste schrijfwijze van het Arabische alfabet. Fanatiek gaat hij op zoek naar de rest van het manuscript, dat — denkt Hassan — alle geheimen van de liefde bevat.
Deze geheimen ontsluiert hij niet, wel doet hij tijdens een zwerftocht, waarbij realiteit en illusie naadloos in elkaar overgaan, veel wijsheid op. Als belangrijkste les leert Hassan, dat het zoeken naar de essentie van de liefde een destructieve daad is. (Niet toevallig blijkt bij zijn terugkeer de stad verwoest). De rest van zijn leven zal hij zich wijden aan het teken ‘waw’, dat uitsluitend naar zichzelf verwijst en geen relatie met de werkelijkheid heeft.
Khemir zet Hassans omzwervingen en zoektocht om in fraaie beelden. Dramatisch valt er minder te beleven. Het lukt Khemir niet om zijn personages een psychologische geladenheid mee te geven. Misschien wil hij dat ook niet, want net als bij sprookjes belichamen zijn personages slechts categorieën in de menselijke soort. Hassan staat voor een algemene staat van verliefdheid, zijn leermeester voor eeuwige wijsheid, enzovoort. Le collier perdu de la colombe lijkt daarom nog het meest op een rijk geïllustreerd, vaak betoverend, sprookjesboek.

Jos van der Burg