Layla M.
Humanistische studie van extremistische rebel
Layla M., de negende van Mijke de Jong, is een moedige film die het verdient gezien en bediscussieerd te worden.
De Marokkaanse Layla (Nora el Koussour) woont in Amsterdam-West, komt uit een tamelijk welvarend gezin, staat vlak voor haar eindexamen en is, zoals de meeste van haar leeftijdsgenoten, veelvuldig in de weer met Facebook, YouTube en Skype. Toch voelt ze zich buitengesloten als moslima. ‘We are here to stay!‘, staat er op het bord waarmee zij en haar vrienden demonstreren tegen het boerkaverbod. Ze dweept ook met Hanadi Jaradat, de Palestijnse die zich in 2003 opblies in een Israëlisch restaurant. Dat gaat al een stap verder. Mijke de Jong laat in Layla M. zien hoe een jonge vrouw langzaam steeds verder radicaliseert. Na haar huwelijk met de al even fanatiek religieuze Abdel (Ilias Addab) zet ze koers naar het Midden-Oosten.
Je zou willen dat je Layla M. nog kon zien als, gewoon, een volgende in de fraaie reeks vrouwenportretten die De Jong maakte. Merel in Bluebird (2006), Het zusje van Katia (2008) en Joy (2010) gingen Layla voor; karakterstudies van sterke, weerbarstige, ‘moeilijke’ vrouwen. Koppige jongvolwassenen vol strijdlust en zwart-witdenken, zoals De Jong, die in haar jeugd in de Amsterdamse kraakbeweging belandde, dat naar eigen zeggen zelf ook was. En vol dromen, zoals Layla die verlangt naar een plaats waarin “alles klopt, dat je thuis bent op de plek waar je bent geboren”.
Kan iemand nog op die manier naar Layla kijken? Als een gewone achttienjarige? Wie gaat de bioscoop in zonder al een mening te hebben over de nikab, Islamitische Staat of dat dreigende, maar eigenlijk zo weinigzeggende woord ‘radicalisering’?
Layla M. is een moedige film. De Jong en scenarioschrijver Jan Eilander trotseren de schreeuwers en de voorspelbare verwijten van naïviteit en maakten een film die heel dicht bij de jonge hoofdpersoon zélf blijft. Er wordt niet veroordeeld, er worden geen verzachtende omstandigheden aangedragen, maar er wordt wel geprobeerd te doorgronden. Moedig omdat dit vanaf het begin een riskante onderneming was. Onze gevoelens en opvattingen veranderen voortdurend onder druk van de gebeurtenissen. Twee jaar geleden, toen De Jong en Eilander met hun film begonnen, hadden we nog niet gehoord van Charlie Hebdo, Bataclan, Brussel, Istanbul…
Layla M. neigt soms naar goedbedoelde didactiek. “Haat heeft nog nooit iemand iets opgeleverd”, doceren de makers via Layla’s vader. Ook Layla’s archaïsche koranteksten scheppen afstand. Het verhaal en de personages komen pas echt tot leven wanneer de liefde haar intrede doet. De relatie tussen Layla en Abdel is mooi subtiel neergezet en de speelse scène waarin ze voor hem danst is werkelijk schitterend en humaan. De radicalisering van een intelligent en levendig moslimmeisje uit Bos en Lommer helemaal begrijpen is veel gevraagd, maar weer open naar haar leren kijken: dat is dezer dagen al grote winst.
