LAST RESORT

De laatste tijd zijn er meerdere Engelse films gemaakt over illegale asielzoekers, zoals Dirty pretty things van Stephen Frears en nu Last resort van de Pools-Engelse filmmaker Pawel Pawlikowski. Eindelijk een film die geen last heeft van ideologische vooringenomenheid.

Het is makkelijk om mensen die in problemen raken naïviteit te verwijten. Eigen schuld, dikke bult, klaar is Kees. Is de Russische Tanya (de voortreffelijke Russische actrice Dina Korzun), die in het dagelijks leven kinderboeken illustreert, naïef? Misschien, maar het is een voorstelbare naïviteit die iedereen kan overkomen.
Tanya, die een tienjarig zoontje (Artyom Strelnikov) uit een eerder huwelijk heeft, is verliefd op een Engelsman, die op vakantie was in Rusland. Na zijn terugkeer schreef hij haar liefdesbrieven en nodigde haar uit om naar Engeland te komen. Daar zullen ze trouwen en gelukkig worden. Waarom zou ze niet naar Engeland gaan? Met haar werk in Rusland kan ze nauwelijks in haar onderhoud voorzien. Perspectief op een beter leven heeft ze niet: goede banen zijn in Rusland schaars en met een kind kan ze het op de huwelijksmarkt schudden. Russische mannen hangen trouwens het liefst in de kroeg, dus de kans op een aardige echtgenoot is nihil. Waarom haar hart niet gevolgd? Is Tanya naïef? Wie dat vindt, is nooit verliefd geweest.
Het begin van Last resort lijkt de opmaat voor een conventioneel menselijk drama, dat ons wil inwrijven hoe mensen op de wereld als wrakhout ronddrijven. Pawlikowski, die samen met Rowan Joffe (scenarioschrijver van de realistische nachtmerrie Gas attack) ook het scenario schreef, stond iets anders voor ogen. Last resort is geen sentimenteel drama, maar een poëtisch-realistische film, die vreemdelingen en de kijker serieus neemt.

Smerigheid
De Engelsman is in geen velden of wegen te bekennen als Tanya opduikt in Engeland. Daar staat ze dan met haar zoontje en vijfentachtig dollar op het vliegveld in Londen. Wat moet ze doen? Douane-autoriteiten denken in categorieën, dus zegt ze maar dat ze politiek vluchteling is. Wat het inhoudt, beseft ze als ze belandt in een asielzoekerscentrum ergens aan de Engelse zuidkust. Het is een gigantisch complex dat oogt als een gevangenkamp. Een omgeving vol opgefokte vluchtelingen, diefstal en vandalisme, smerigheid en vooral onzekerheid.
Asielmolens draaien langzaam en Tanya zal maanden, misschien zelfs jaren, moeten wachten op een beslissing. Wat moet er van haar kind terechtkomen in deze omgeving? De vitale vrouw wacht niet apathisch af maar neemt het lot in eigen hand. Hoe doe je dat in een omgeving waar je niemand kent en niet weet wie je kunt vertrouwen? Vallen en opstaan is onvermijdelijk. De paar aardige jongens die haar lucratief werk beloven, blijken exploitanten van internetporno. Tanya is wijs genoeg om niet in hun wereld verstrikt te raken. Lastiger te plaatsen is de jongen (Paddy Considine) die haar wil helpen met het opknappen van haar uitgewoonde appartement. Is hij uit op seks? Of is hij gewoon aardig? De kafkaëske asielbureaucratie zorgt ondertussen voor nauwelijks te nemen barrières. Tanya’s leven pendelt tussen hoop en twijfel.
Last resort maakt het (illegale) immigrantenleven van binnenuit voelbaar zonder Tanya te portretteren als willoos slachtoffer. De film, die een groot gevoel van authenticiteit oproept, is een hommage aan menselijke vitaliteit. Als de film iets leert, is het dat asielzoekers en immigranten geen wrakhout zijn, maar gewone mensen die hard werken aan een beter leven.

Jos van der Burg