LADYBIRD, LADYBIRD

Dit was wel een erg schrijnend verhaal, hopelijk wordt mijn volgende film wat minder erg. Zo spreekt Ken Loach over Ladybird, ladybird in het interview elders in deze Filmkrant. Alsof het hem overkomt, alsof het geen keuze is. Het zegt veel over de aanpak van Loach: in alle bescheidenheid stelt hij zich op, ten dienste van het onderwerp.

Zoals bekend zijn critici nogal zure types. Het enthousiasme waarmee de makers van Ladybird, ladybird werden ontvangen op de persconferentie tijdens het Filmfestival Berlijn was dan ook uitzonderlijk. Hoofdrolspeelster Crissy Rock kreeg een langdurig, ovationeel applaus. Zoveel waardering had ze niet verwacht. Zichtbaar aangedaan stamelde ze tegen de man die haar voor zijn film had gevraagd: "What have you done to me, Ken?". Ken had haar beroemd gemaakt. Twee dagen later ontving Crissy Rock de Zilveren Beer voor de beste actrice. Thuis heeft ze het beeldje op de tv gezet, er een foto van gemaakt en het toen naar de bank gebracht, zo meldt de Liverpool Echo van 25 februari 1994.
Ken Loach werkt altijd met amateurs. Mensen uit de werkende klasse, zoals dat in Engeland heet. Daar gaan zijn films over en die vraagt hij als acteurs. Crissy Rock uit Liverpool is moeder, huisvrouw en af en toe comédienne in een lokale club. "I just feed the kids and the cats" antwoordde ze op de vraag van een journalist wat ze zoal deed. Gezien haar eigen moederschap was het voor haar niet zo moeilijk de veeleisende rol van Maggie te spelen, zegt ze. Het vragen van Rock bleek een gouden greep van Loach. Haar spel is de voornaamste reden dat Ladybird, ladybird zo’n aangrijpend en realistisch drama werd.

Pleegouders
Maggie is moeder van vier kinderen. Als kind is ze seksueel misbruikt en zag ze hoe haar moeder werd mishandeld. Mannen slaan of lopen weg, iets anders heeft ze nooit meegemaakt. Elk van haar kinderen heeft een andere vader. Ze zwerft langs opvanghuizen. "Love is a focking fairytale" luidt haar met zwaar accent uitgesproken overtuiging. Op een avond ontmoet ze Jorge, vluchteling uit Paraguay. "Ik heb sjans met Julio Iglesias", zegt ze opgewekt tegen haar pubvrienden. Jorge blijkt een ander soort man; hij luistert. En hoe. Jorge is zó lief en redelijk dat hij het realisme van de film danig op de proef stelt. Zijn personage werd opgeofferd om Maggie alle ruimte te kunnen geven.
De opening van de film is erg mooi opgebouwd. Door de ontmoeting met Jorge heen gevlochten komt stukje bij beetje het recente verleden van Maggie naar boven. Hoe ze aan het karaoke-zingen was in de pub en er brand uitbrak in het opvanghuis waar haar kinderen sliepen. Hoe Justitie en de ‘Social Service’ haar kinderen vervolgens onderbrachten bij pleegouders, omdat ze Maggie geen goede moeder vinden. Hoe ze vergeefs probeert haar kinderen terug te krijgen.
Haast onmerkbaar gaat het scenario van Rona Munro over in het heden. Maggie en Jorge zijn samen en gelukkig. Maggie krijgt haar vijfde kind. De instanties blijven haar echter achtervolgen: de baby wordt met politie-geweld uit huis gehaald. Eén mokerslag vonden Loach en Munro niet voldoende. Maggie’s tweede kind van Jorge wordt zelfs uit het ziekenhuis weggehaald. De zwaar getraumatiseerde Maggie probeerde het kind binnen te houden, om het maar niet kwijt te hoeven raken. Pijnlijker kan haar lot niet worden geïllustreerd. Dat dat lot door een paar titels aan het einde een heel andere wending neemt is bemoedigend, maar het doet afbreuk aan het voorafgaande.

Bureaucratie
‘Based on a true story’ meldt de film bij aanvang. Dat gegeven blijft tijdens het kijken door je hoofd spoken. Het transformeert een absurde vertelling in een schrijnende misstand. Dit is ook het punt waar Loach het meest kwetsbaar is voor kritiek. Men verwijt hem de werkelijkheid naar zijn hand te zetten, een eenzijdig beeld te schetsen, de sociaal werkers te zwart af te schilderen. Loach pareert dit door te zeggen dat zijn film geen aanklacht is, maar vooral een liefdesgeschiedenis. Over twee mensen die onder moeilijke omstandigheden een gezin proberen op te bouwen.
Er zijn nog meer argumenten om deze kritiek te pareren. Loach baseert zich weliswaar op de werkelijkheid, maar het blijft fictie. Zijn registrerende aanpak benadert de documentaire, maar die pretentie heeft hij niet. Loach maakt drama naar de werkelijkheid. Bovendien: de sociaal werkers zijn in de film te vluchtig en te anoniem om ze zwart te kunnen maken. Juist dát klaagt de film aan: de bureaucratie van de verzorgingsstaat die sociaal werkers vluchtig en anoniem laat zijn. De mensen zijn goed, de regels deugen niet.
Loach laat zien dat beide partijen verantwoordelijk zijn. Maggie bevestigt met haar woede en wantrouwen steeds weer het oordeel van de instanties. Die doen op hun beurt alles om hun oordeel bevestigd te krijgen. Niemand is schuldig, maar ondertussen wordt er wel een hoop leed aangericht. Loach filmt zonder make-up: niets wordt mooier gemaakt dan het is. De kleuren zijn hard, de interieurs lelijk, de mensen dichtbij. Als er gevochten wordt schokt de camera mee. De betrokken benadering van Loach past uitstekend bij het onderwerp. Ladybird, ladybird is een zuivere, indrukwekkende film.

Mark Duursma