La jaula de oro
El Dorado in het noorden
"La Migra! Grenspolitie! Rennen!" Een vijftienjarige Guatemalteek en zijn jonge vrienden maken de lange en gevaarlijke reis naar de Verenigde Staten, in La jaula de oro, dat het Movies that Matter Festival in Den Haag opende.
La Migra is de populaire afkorting voor la migración, de grenspolitie. Die onderscheidt zich in niets van de bandieten, soldaten, uitbuiters en mensensmokkelaars die de jonge Juan (Brandon López) en de duizenden andere Latijns-Amerikaanse migranten onderweg ontmoeten op weg naar de VS, het El Dorado in het noorden.
Wanneer een aantal kinderen in de openingsscènes van La jaula de oro (De gouden kooi, de titel van een Mexicaanse ballade uit 1983 waarin Enrique Franco het trieste lot bezingt van de Mexicaanse immigrant in de Verenigde Staten) eindelijk op een rijdende trein durft te springen, volgt een eerste kennismaking. Juan is een nukkige puber met een gesloten gezicht en korte krullen. Hij reist met Samuel en ‘Oswaldo’ — onder die pet verbergt zich in werkelijkheid een meisje, Sara. Op de trein maken ze kennis met Chauk, een inheemse jongen die geen woord Spaans spreekt. Tussen Sara en Chauk slaat onmiddellijk een vonkje over, tot jaloezie van Juan.
De in Spanje geboren regisseur Diego Quemada-Diez begon zijn carrière in 1995 op de set van Ken Loach. Hij was camera-assistent tijdens de opnames van Land and Freedom, Carla’s Song en Bread and Roses. Later werkte hij onder meer aan 21 Grams van Alejandro González Iñárritu en Fernando Meirelles’ The Constant Gardener. De voorkeur voor betrokken filmmakers en sociale thema’s zette zich door in zijn eigen werk. In 2006 had Quemada-Diez een festivalsuccesje met I Want to Be a Pilot, een korte film over een jonge dromer in een van de sloppenwijken van Kenia. Ook zijn speelfilmdebuut La jaula de oro draait om jongeren die dromen van een betere toekomst. De film won vorig jaar in Cannes de Un Certain Regard Talent Prize en was in maart de openingsfilm van het Movies that Matter Festival in Den Haag.
Loach’ invloed is zeker merkbaar in de geëngageerde toonzetting van de film, maar gelukkig niet alleen daarin. De brandende zon, de daken van de overvolle treinen richting grensstreek en de vervallen rangeerterreinen vormen het decor voor een mooi verhaal over een puber die vrienden maakt en ook weer verliest. Soms legt Quamada-Diez het er iets te dik bovenop — bijvoorbeeld wanneer hij de vier aan het begin van de reis laat poseren voor een schildering met het Vrijheidsbeeld — maar met het ogenschijnlijk geïmproviseerde spel van de jonge, onervaren acteurs, en een paar subtiele dialoogscènes draait La jaula de oro uiteindelijk meer om de personages dan om de sociale aanklacht.
Vooral Brandon López is sterk als de weerbarstige Juan. Hij laat onderweg zijn jaloezie op Sara en Chauk blijken met een paar racistische opmerkingen over ‘die indiaan’. Maar wanneer hij een kip steelt en duidelijk niet goed weet hoe hij het dier moet doden, laat Chauk hem even voelen wie de échte man is. Juans gekwetste blik is ontroerend. Later, in een angstaanjagende confrontatie met een gangster revancheert hij zich. Zijn coming of age eindigt, melancholisch, in de sneeuw.
Juans karakterontwikkeling is wat La jaula de oro boeiend maakt. De reis zelf is, onvermijdelijk, een tikje repetitief en monotoon. Ergens hoop je daar ook op, voor hun bestwil. Want wanneer de bandieten de trein stilzetten en de mannen van de vrouwen scheiden, dan weet je dat de reis nog lang zal zijn en de bestemming onzeker.
Barend de Voogd
Filmkrant.Live verzorgt in april inleidingen bij Must See La jaula de oro | Filmschuur Haarlem, 5 april 16.30 uur door Sasja Koetsier | Filmtheater ’t Hoogt Utrecht, 7 april 19 uur door Barend de Voogd | Cinema Oostereiland Hoorn, 8 april 20 uur door Sasja Koetsier | Meer info op filmkrant.nl > filmkrant.live
