LA CRUZ

Na het zware, politiek geladen maar zeer indrukwekkende Buenos Aires vice versa slaat Alejandro Agresti met La cruz een luchtiger toon aan. Het is waarschijnlijk bedoeld als een soort tragikomedie, maar de tragiek raakt je niet erg en veel te lachen valt er ook niet. Er wordt wel gezegd dat Agresti in zijn politieke films op zijn best is en La cruz bevestigt die stelling overtuigend.

De personages in de films van Agresti hebben altijd een moeizame verstandhouding met het verleden. Ze doen pogingen om dat verleden, dat vol zit met gaten en met gebeurtenissen die zich buiten hun eigen verantwoordelijkheid om voltrokken hebben, te reconstrueren. Of ze willen dat verleden niet onder ogen zien in een poging de herinneringen weg te drukken of de schande uit te wissen. Het is een thematiek die direct samenhangt met de geschiedenis van Argentinië, waar tussen 1976 en 1982 tienduizenden mensen spoorloos verdwenen in de strijd van de militaire junta tegen de linkse oppositie.
In zijn voorlaatste film, Buenos Aires vice versa, wordt er aan de hand van een aantal schijnbaar willekeurige individuen een samenleving geportretteerd die getekend is door dat verleden. Neurose, paranoia, wreedheid en angst worden langzaam maar zeker in hetzelfde kader geplaatst — de naweeën van traumatische ervaringen.

Miskend
In La cruz wordt Alfredo opgevoerd, een filmcriticus die zijn frustratie over de scheiding van zijn vrouw afreageert in zijn recensies, die steeds grover en beledigender worden. Na een fikse aanvaring met zijn hoofdredacteur wordt hij ontslagen. In een voortdurende staat van beschonkenheid zwerft hij scheldend, wraaklustig en vol zelfmedelijden door de stad. Het kruis dat hij te dragen heeft weegt hem zwaar op de schouders. Een schokkerige camera volgt zijn onvaste schreden door een groezelig en in bruintinten gehuld Buenos Aires. Hij spoort oude vriendinnetjes op van Pablo, de nieuwe minnaar van zijn vrouw. Zo ontmoet hij Eloisa. Hij maakt haar wijs dat hij Pablo is, en zij, wanhopig op zoek naar liefde, laat zich maar al te graag voor de gek houden.
Alfredo is op zijn manier gebonden aan het verleden. Hij probeert terug te halen wat hij verloren heeft, substituten te vinden voor wat hem ontglipt is. Hij wil zijn vroegere leven terug, met liefde, een gezin en respect. Het verlies daarvan weigert hij onder ogen te zien. Het paranoïde gedrag van Alfredo en zijn diepgewortelde frustratie herinnert in zekere zin aan dat van de personages in Buenos Aires vice versa. Maar het zou niet terecht zijn om daarvoor dezelfde oorzaken aan te wijzen. Om de doodeenvoudige reden dat daar in de film geen aanwijzingen voor zijn. Alfredo is in de steek gelaten door zijn vrouw en voelt zich miskend als criticus. Veel verder hoeven we niet te zoeken.

Schofterig
Nu hoeft dat natuurlijk ook niet, het punt is alleen dat de strikt persoonlijke tragedie van Alfredo niet bijster interessant is. Het is niet alleen moeilijk om enige sympathie voor deze figuur op te brengen, hij wekt ook geen werkelijke belangstelling op. Het is een onaangename kankeraar die grof en onbeschoft is. Sinds zijn eigen gevoelens zo gekwetst zijn, maalt hij niet meer om die van anderen. Zo heftig als zijn emoties zijn, die in een niet aflatende stroom op ons afkomen, zo vlak en ondramatisch is het verhaal dat verteld wordt. De openingsscènes zijn nog intrigerend: Alfredo steekt een norse monoloog af vanuit zijn bed, met de afstandsbediening in de hand, zonder dat duidelijk is tegen wie hij het heeft. Maar na zijn bezoek even later aan de redactie kennen we de reden van zijn gedrag. En daar wordt in de rest van de film zo goed als niets meer aan toegevoegd.
In Buenos Aires vice versa zijn het wonderlijke gedrag en de bijna absurdistische situaties lange tijd niet goed te duiden. De kracht zit in het langzaam boven laten drijven van onderliggende motieven en verbanden. Bovendien wist Agresti door prachtige, bijna metaforische scènes de trauma’s te tekenen van deze mensen. Indirect vaak, maar juist daardoor met grote zeggingskracht.
De tragiek van Alfredo wordt overstemd door zijn onaangename karakter, en teniet gedaan door de nadrukkelijkheid waarmee hij zijn leed verkondigt. Op een gegeven moment maakt dat geen enkele indruk meer. De werkelijk tragische figuur hier is Eloisa. Met heel wat minder tekst en zelfmedelijden weet zij binnen enkele minuten meer gevoel en compassie op te roepen dan Alfredo. Want hoe wanhopig eenzaam moet je zijn om jezelf zo voor de gek te kunnen houden en je bovendien zo schofterig te laten behandelen?
Buenos Aires vice versa was taai om binnen te dringen; de structuur was fragmentarisch, de personages ongrijpbaar, het verband leek willekeurig. Maar naarmate de verschillende elementen hun plaats in begonnen te nemen en betekenis kregen werd de film interessanter en aangrijpender. Bij La cruz is het net andersom. Aanvankelijk is het wel amusant, Alfredo steekt soms pittige monologen af en de scène ter redactie bevat een prettig venijn, maar niets verveelt zo snel als beschonken gekanker en geruzie. Als er aan het einde van de film een schot valt is dat nauwelijks een dramatisch hoogtepunt te noemen. Het is vooral het einde van iets dat al te lang geduurd heeft.

Petra van der Ree