KRAJINKA

In een wereld vol oorlog en strijd hebben sprookjes geen bestaansrecht meer. Dat lijkt de boodschap van de Slowaak Martin Sulik in de boertige maar ook nostalgische film Krajinka (Landscape).

Sprookjes bestaan niet, dat weet iedereen. Sommige landen worden door hun landschap, steden of cultuur desondanks toch sprookjesachtiger gevonden dan andere. Zo ook hun verhalen en films. De Slowaakse regisseur Martin Sulik (The garden, Orbis pictus) vertelt sprookjes. In het fragmentarische Krajinka (Landscape) doet hij dat wreder dan in zijn eerdere films. Want tussen een aantal wonderlijke verhaaltjes door confronteert Sulik zijn kijker op abrupte wijze met de brute realiteit. Oorlog en strijd onderbreken keer op keer de dagelijkse fabeltjes van de bewoners van een toevallige streek in Slowakije.
Sulik beschrijft het grootste gedeelte van de 20ste eeuw in dat Slowaakse gebied. Daarbij vermijdt hij te persoonlijke geschiedenissen en maakt een vrij afstandelijke schets van de vorige eeuw. Het meest is hij boertig, soms ontroerend. Nostalgie combineert hij met de onnozelheid van het platteland. Dat iemand die via het schijthuis zijn straf ontvlucht daarmee een heiligenstatus verdient, dat kan toch ook alleen maar in sprookjes, plattelandssprookjes wel te verstaan?

Nostalgie
Sulik maakt duidelijk verschil tussen de sprookjesachtige beslommeringen en de feitelijke historische gebeurtenissen, bijvoorbeeld in de kleurstelling van de sequenties. Het fantastische kleurt hij vaak nostalgisch geel, de berichten over de Eerste en Tweede Wereldoorlog en de opstand in Praag zijn elke keer op dezelfde manier in zwart-wit getint. Een stem vertelt over de joden tijdens de oorlog, over de katholieken onder het communisme. De slachtoffers en de regimes zijn bijna inwisselbaar. De gevolgen, ook voor de Slowaakse streek, altijd even destructief.
Daarmee krijgen de onbezonnen verhaaltjes een context. Lang laat de film zich aanzien als een onschuldige vertelling over een streek die zich kan onttrekken aan de wereld. Maar ook al woon je nog zo ver weg van al het geweld, uiteindelijk wordt een ieder erdoor geraakt. Een eens zo mooie streek met glooiende, vruchtbare hellingen waarvan je je voor kunt stellen dat mensen er gelukkig zijn, daar worden uiteindelijk na decennia van ellende geen kinderen meer geboren.

Dolletje
Sulik leidt zijn publiek bijna expres om de tuin door nietsvermoedend af en toe een ernstige ondertoon op te voeren. De aanwezigheid van soldaten in een dorp duidt op oorlog, op strijd. Maar er valt ook een dolletje met ze te maken bijvoorbeeld doordat Sulik ze stuk voor stuk allemaal een deel van de nacht laat doorbrengen met de dorpsnymfomane. Gelukzalig marcheren de manschappen de volgende ochtend het dorp uit, ieder met een souvenir van dat heerlijke moment.
De wat onbeholpen grapjes, vaak seksueel getint, leiden de aandacht af van Suliks boodschap. Hij verpakt die in humor maar is tegelijk wel degelijk ook serieus. Dat die boodschap voor hem belangrijker is dan een briljant cinematografisch werk afleveren, valt af te leiden uit een af en toe wat slordige regie en in de haast vertelde stukjes verhaal. Uiteindelijk verlaat je misschien met een lach, als de humor je aanstaat, de bioscoopzaal, na enige reflectie zal de ernst van de zaken doordringen en niet meer verdwijnen.

Gerlinda Heywegen