KLASS

Het volgende uur: een lynchpartijtje

  • Datum 29-09-2010
  • Auteur
  • Gerelateerde Films KLASS
  • Regie
    Ilmar Raag
    Te zien vanaf
    01-01-2007
    Land
    Estland
  • Deel dit artikel

klass begint als het zoveelste dertien-in-een-dozijn drama over pesten op een middelbare school, maar weet de clichés te ontstijgen.

Uit Estland bereikte ons de laatste jaren een handvol interessante, eigenzinnige films van een nieuwe lichting regisseurs. Zo waren op het Filmfestival Rotterdam vorig jaar magnus (Kadri Kõusaar) en autumn ball (Veiko Õunpuu) te zien, twee zwartgallige meesterwerkjes die er een deprimerende visie op de Estse samenleving op nahouden.
klass, na august 1991 de tweede film van Ilmar Raag (1968), lijkt de hypothese van Estland als opkomend filmland aanvankelijk niet te bevestigen. De film begint als het zoveelste dertien-in-een-dozijn drama over pesten op een middelbare school, met personages die netjes voldoen aan de hen voorgeschreven wetten. De treiterkoppen zijn populaire patsertjes die zichzelf voortdurend overschreeuwen. Pispaaltje Joosep is een introverte en gevoelige jongen die het ook nog eens moet stellen met een weinig empathische vader: een macho in legerjas die zijn zoon toebijt vooral hard terug te meppen.
Het verhaaltje, door Raag zelf geschreven, bewandelt de geijkte paden. Als Joosep de helpende hand krijgt van Kaspar, een plattelandsjongen die zelf niet helemaal bij de Grote Jongens hoort, gloort er een sprankje hoop aan de horizon. Totdat het met een seksueel getint incident, waarbij geheel volgens de pestregels van deze tijd een digitale camera meedraait om het tafereel op internet te zetten, echt uit de hand loopt.

Autoband
Raag wilde met klass zo dicht mogelijk bij de realiteit blijven, en kiest ook daarin de voor de hand liggende weg. De beeldtaal houdt het midden tussen de esthetiek van een rauwe gangsterrap-videoclip en de schuddende en schokkende camera die de standaard is geworden in sociaal-realistische films. Het doet op momenten nogal klungelig en onhandig aan — mogelijk te wijten aan de korte, twaalf dagen durende draaiperiode — al heeft Raag ook oog voor mooie, eigenwijze shots. Zo filmt hij een lynchpartijtje afwisselend door het oog van een autoband en het raster van een hek dat op dat moment dienstdoet als gevangenis voor Kaspar.
klass doet soms denken aan de recente Nederlandse pestfilm don (Arend Steenbergen), met dat verschil dat Raag de clichés uiteindelijk weet te ontstijgen. Zijn film blijkt meer dan een aanklacht tegen pesten op de middelbare school. Kaspar trekt niet met Joosep op om vrienden te worden of vanuit een gevoel van mededogen, hij zegt op te willen komen voor menselijke eer en waardigheid. Raag roept terecht de vraag op wat hij met zijn beroep op hogere principes uiteindelijk bereikt, want het geeft de jongens een excuus om naar de extreemst mogelijke wapens te grijpen.
Raags sympathie blijkt uiteindelijk niet eenzijdig bij de slachtoffers van het pesten te liggen. Die maken zichzelf tot daders, terwijl de aanvankelijke daders slachtoffer worden. klass laat zien hoe een weliswaar vernederend, maar relatief onschuldig puberspelletje ernstig uit de hand kan lopen. Dat maakt de film uiteindelijk minstens zo zwart omrand als zijn Estse voorgangers.

Niels Bakker