King of Devil’s Island

King of Devil’s Island begint als een klassieke ontsnappingsfilm, maar blijkt uiteindelijk een botsing te zijn tussen twee tegenpolen: de jongeman met verantwoordelijkheidsgevoel en de ongedurige rebel.

Bastøy is een eilandje in de Oslofjord dat dienst doet als gevangenis. Het wordt vaak omschreven als een paradijs voor gevangenen. Er staat geen hek om het eiland, bewakers zijn niet bewapend, gevangenen krijgen een grote mate van eigen verantwoordelijkheid en lopen zelfs rond met kettingzagen. Het is een filosofie geïnspireerd op de woorden van Chief Bear Heart. "Als je een mens als beest behandelt, wordt hij een beest. Als je een mens als crimineel behandelt, wordt hij een crimineel. Als je een mens als mens behandelt, wordt hij een mens."
Het systeem van Bastøy lijkt succes te hebben. De recidive is nog geen 30 procent, minder dan de helft van het Europees gemiddelde.

Temmen
Zo’n 100 jaar geleden heerste in Bastøy nog echte tucht, zo ondervindt de 17-jarige Erling (Benjamin Helstad)  in King of Devil’s Island. Zodra hij voet aan wal zet kijkt hij onrustig om zich heen: hoe kan ik ontsnappen? Al is de gouverneur van het eiland (Stellan Skarsgård) er nog zo van overtuigd de christen in hem naar boven te kunnen brengen, Erling zal zich niet laten temmen. Zijn drang naar vrijheid is te groot.
Zijn tegenpool is Olav (Trond Nilssen), een jongeman die op het punt staat te worden vrijgelaten. Vanwege zijn verantwoordelijkheidsgevoel is hij aangewezen als leider van een groep jonge gevangenen. Een mooi contrast met Erling die alles op alles zet om te ontsnappen. Al moeten ook zijn medegevangen daarvoor boeten.
Waar ligt de grens tussen rebellie en egoïsme? Of die tussen verantwoordelijkheidsgevoel en collaboratie? Het zijn interessante vragen die worden opgeroepen in King of Devil’s Island. Zeker als blijkt dat één van de opzichters, de ‘huismeester’, misbruik maakt van zijn positie en seks heeft met een van de gevangenen. Kom je dan in opstand, ongeacht de consequenties?
Deze film laat zien dat een rebel zonder verantwoordelijkheidsgevoel geen revolutionair is. Bij een opstand gaan verantwoordelijkheidsgevoel en rebellie hand in hand. Is de ‘christen’ in Erling dan toch ontwaakt, zij het anders dan de gouverneur voor ogen stond?

Woede
King of Devil’s Island is gebaseerd op ware gebeurtenissen. Waar of niet, het is jammer dat Holst wat al te nadrukkelijk de kant kiest van de kinderen. Ze zijn het slachtoffer, van volwassenen die misbruik maken van hun macht of dat anders oogluikend toestaan. Daarmee leunt de film te veel op de woede die we kennen van bijvoorbeeld Ciske de Rat en Oliver Twist. Hunnie zijn slecht. Dat is niet alleen ouderwets, het overschaduwt ook de veel interessantere tegenstelling tussen ‘de rebel’ en ‘de leider’.
Dat de film desondanks overeind blijft is te danken aan de prachtige ontkleurde beelden en het fantastische acteren. De jonge acteurs Benjamin Helstad en Trond Nilssen weten zich moeiteloos staande te houden naast oudgediende Stellan Skarsgård en zorgen ervoor dat King of Devil’s Island een klassiek episch verhaal is geworden over een opstand nu bijna 100 jaar geleden.

Jeroen Stout