JOHNNY MNEMONIC

Handig stekkertje in achterhoofd

  • Datum 02-12-2010
  • Auteur
  • Gerelateerde Films JOHNNY MNEMONIC
  • Regie
    Robert Longo
    Te zien vanaf
    01-01-1995
    Land
    Verenigde Staten
  • Deel dit artikel

Keanu Reeves in en als Johnny Mnemonic, de film

Johnny Mnemonic is zowel een bioscoopfilm als een ‘interactieve speelfilm’ op cd-rom. Ze zijn allebei gebaseerd op een kort verhaal van science-fiction auteur William Gibson. De film stelt teleur, maar de cd-rom geeft het genre van de interactieve speelfilm voor het eerst werkelijk inhoud. Een dubbele bespreking.

Films en computerspelletjes raken steeds meer met elkaar verweven. Van veel grote Hollywoodfilms worden spelletjes gemaakt, maar ook de omgekeerde situatie — getuige recente actiefilms als Mortal kombat en Streetfighter — komt steeds vaker voor. Interessant aan het verschijnsel Johnny Mnemonic is dat het spelletje geen afgeleide is van de film, of andersom. Beide versies werden in de Verenigde Staten gelijktijdig op de markt gebracht en hebben afgezien van de titel niets met elkaar te maken. De bron van beide ligt in een kort verhaal van science-fiction auteur William Gibson, de man die het begrip ‘cyberspace’ introduceerde.
Hoofdpersoon van het verhaal is Johnny Mnemonic, een ‘datacourier’. Hij heeft een soort levende harde schijf in zijn hoofd laten monteren en door een handig stekkertje in zijn achterhoofd te steken, kan hij ettelijke gigabytes aan computerinformatie uploaden. Aangezien dat gesol met zijn harddisk Johnny niet in de koude kleren gaat zitten heeft hij besloten de pijp aan Maarten te geven. Maar niet voordat hij zijn laatste grote opdracht heeft vervuld. Daartoe moet hij tweemaal de maximaal toegestane hoeveelheid data in zijn al zo zeer gepijnigde bovenkamer stoppen. Er is slechts één probleem: als hij er niet in slaagt om binnen 24 uur de informatie te downloaden, explodeert zijn hoofd.

Overleden
Ziedaar het uitgangspunt voor zowel film als cd-rom. De film heeft nog het meest weg van een uitgerekte videoclip: fraai vormgegeven, maar zonder noemenswaardige dramatische spanning. Dat is niet zo verwonderlijk als we bedenken dat debuterend regisseur Robert Longo in die branche zijn sporen heeft verdiend. Hij was ondermeer verantwoordelijk voor de clip ‘The one I love’ van REM. Spannend is Johnny Mnemonic nooit. De belangrijkste plotontwikkelingen voel je steeds op je klompen aankomen. Bovendien kan Longo niet met acteurs omgaan.
Het pijnlijkst wordt dat zichtbaar bij hoofdrolspeler Keanu Reeves. Gedurende de hele film krijg je het gevoel dat hij zijn teksten van papier voorleest en kijkt hij of zijn vriendin (of vriend, van Keanu weten we het immers nog steeds niet) net is overleden. En ook de hele serie aardige bijrolspelers — ondermeer Takeshi Kitano, Dolph Lundgren, rapper Ice-T en zanger-dichter Henry Rollins — komen volstrekt niet uit de verf. Afgezien van de flitsende art-direction blijft er dan eigenlijk alleen een recht-toe-recht-aan achtervolgingsfilm over, die zich hier dan tegen een futuristisch decor afspeelt.
Hoe anders is de cd-rom. Het betreft hier een zogenaamde interactieve speelfilm. Die benaming sloeg tot op heden nergens op, want het genre had in feite niets met speelfilm te maken. Elementaire filmische zaken als dramatische spanning, camerabewegingen, montage en close-ups ontbraken ten enenmale. De interactieve speelfilm was niet meer dan een computerspelletje, verlevendigd met videobeelden. Bovendien volgden al die interactieve films hetzelfde stramien. Voordat je überhaupt kon beginnen moest je eerst een handleiding van dertig pagina’s doorworstelen en steeds weer ging het om het oplossen van de meest idiote en vergezochte puzzeltjes. Dat was ongeveer net zo spannend als het bestuderen van breipatronen in De Knip.
‘Johnny Mnemonic’ als cd-rom breekt echter met alle conventies die het genre van de interactieve speelfilm in de korte tijd van haar bestaan heeft opgebouwd. Het spelelement en de lelijke, door de computer gegenereerde beelden zijn verdwenen en hebben plaatsgemaakt voor een werkelijk filmisch verhaal. En vooral: men heeft eindelijk begrepen dat je de zogenaamde interface moet vereenvoudigen. Een interface is hetzelfde als een bedieningspaneel. Het dashboard van een auto is een interface, of knopjes op een wasmachine. Bij computersoftware bevindt de interface zich op het scherm. Voordat je kunt beginnen moet je eerst uitvinden waar al die met de muis aan te klikken ‘buttons’ op het scherm voor dienen. In ‘Johnny Mnemonic’ is de interface afgeschaft, of beter gezegd onzichtbaar gemaakt.

Adrenaline
Als de interactieve film begint, vult het scherm zich met een scène, net zoals bij een gewone film. Het interactieve zit hem erin dat je de hoofdpersoon na elke scène een bepaalde richting op kan sturen, hetgeen natuurlijk consequenties heeft voor de loop van het verhaal. De mogelijkheden om Johnny te navigeren zijn bewust uiterst beperkt gehouden. Daardoor heb je binnen drie minuten door hoe het werkt. En vervolgens kun je je concentreren op de plot, die overigens niet wezenlijk verschilt van die van de film. Maar in tegenstelling tot de film, is hier wel de nodige spanning aanwezig. Als je namelijk niet snel genoeg reageert, of de hoofdpersoon een verkeerde kant opstuurt, leg je het loodje. En dat risico alleen al maakt dat de adrenaline stijgt.
Ook de grimmige, duistere sfeer van het originele verhaal is hier veel beter getroffen. Scènes zijn in de juiste mate (onder)belicht, het grofkorrelige filmmateriaal werkt beter dan de scherpte van de gelikte film en de lokaties zijn goed gekozen. Ook deze interactieve speelfilm heeft overigens nog altijd nadelen: je kan het ding alleen bekijken op een supermoderne pc, de acteurs lijken weggelopen uit de soap-serie ‘As the world turns’ en ook de dialogen ontstijgen dat niveau nauwelijks. Maar deze interactieve speelfilm is wel de eerste die laat zien hoe opwindend, meeslepend en aangrijpend dit genre kan zijn.

Jeroen van Bergeijk