JOHAN

Nicole van Kilsdonk maakte vijf jaar geleden indruk met de telefilm Ochtendzwemmers. Met de romantische komedie Johan maakt de regisseur haar bioscoopdebuut. "Ik erger me aan gewild zwaardoenerige films."

De plot van Johan ziet er veelbelovend uit, maar de film heeft ernstige manco’s. Muzikant in spe Johan (Michiel Huisman) zet zich af tegen zijn voetballende broer Johnny, en heeft er geen moeite mee hem te chanteren. Johnny is het cliché van de omhoog gevallen, te rijke jonge voetballer, die denkt zich alles te kunnen veroorloven. En Evy — om wie Johnny en Johan vechten — is een opportunist, die haar huwelijkskeuze laat bepalen door wie het succesvolst is. De schets van het voetbalmilieu is zo plat als een oud dubbeltje. Voor scenariste Mieke de Jong is elke voetballer een hork, die in een dure auto rondscheurt, zijn vriendin bedriegt en boeren laat. Nergens doet de film een poging voetbalclichés te overstijgen. Tijd voor een aantal vragen aan regisseuse Nicole van Kilsdonk.

Wat stond je met Johan voor ogen? "Scenarist Mieke de Jong en ik wilden een film maken met veel muziek en een feelgood-sfeer. Het was meteen duidelijk dat het een breed, toegankelijk verhaal zou worden, maar ik heb nooit het idee gehad dat ik met een publieksfilm bezig was. Ik vind het lastig om Johan te definiëren. Het is geen komedie met grappen en grollen, maar een film waarbij je gniffelt. Dat past bij me, want ik hou van films met leuke dialogen, die een glimlach oproepen, zoals bij Woody Allen. In Het schnitzelparadijs vind ik de dialogen leuk, maar om het gooi- en smijtwerk kan ik niet lachen."

Over grollen gesproken: Johan begint met een bevalling, waarbij de vader meer oog heeft voor de voetbalwedstrijd op de televisie, dan voor zijn barende vrouw. De geboorte van het kind valt samen met een doelpunt. Dat is toch moddervette humor? "Ik snap wat je bedoelt, maar denk je niet dat het publiek de scène met een korreltje zout neemt? Het is toch een komedie? Uit testviewings blijkt dat men de vader niet onsympathiek vindt. Het gaat erom of je mee wilt gaan in het verhaal."

Waarom moeten wij hoofdpersoon Johan leuk vinden? Ik zie een jongen die niet over zijn eerste jeugdliefde heen komt. Hij stalkt zijn ex-vriendinnetje en lijkt rijp voor een therapeut. "Zo kun je er tegenaan kijken, maar je kunt Johan ook zien als een jongen die zijn hart volgt en uiteindelijk het meisje krijgt. Ik beken dat we met hem hebben zitten worstelen. In eerdere montageversies legden we meer nadruk op Johans meewarigheid, maar dat werkte niet. Hij moest tot actie overgaan. Het is trouwens geen wet dat de hoofdpersoon het leukste personage is. Kijk maar naar Het schnitzelparadijs. Daarin is Nordip ook niet de leukste."

Johan volgt zijn hart en staat symbool voor een integer leven, maar hoe integer is hij? De muzikant chanteert zijn beroemde voetballende broer om zelf beroemd te worden. "Ze gebruiken elkaar. Voor mij gaat de film meer over de strijd van twee broers om de liefde van hun vader dan om wie het meisje krijgt."

Evy, het meisje in de film, is bepaald geen voorbeeld van eeuwige romantische liefde. Ze valt op Johan, maar als zijn broer beroemd wordt, ruilt ze hem in voor hem. "Je bent niet de enige die dat opmerkt. Het is lang geleden, want de film is vorig jaar gedraaid, maar in sessies bij het Filmfonds kwam het ook aan bod. Soms dacht ik: laat me nou maar gewoon mijn gang gaan. Er is veel Filmfonds over de film gegaan, maar ik geloof niet dat Johan er een andere toon door heeft gekregen. Misschien ligt hij iets verder weg van Ochtendzwemmers dan mij voor ogen stond, maar de film past bij mij."

Johnny de Mol schopt het in de film als Johans broer tot het eerste elftal van Ajax. Je filmde in de Arena en wilde de Ajax-spelers in de film hebben. Waarom is het niet gelukt? "Je hebt geen idee wat bij zoiets komt kijken. Voor elk dingetje, zoals het gebruik van shirts, moesten we toestemming vragen. Aan David Endt, de perschef van Ajax, vroegen we of de spelers wilden meewerken. Hij zag er een teambuilding-uitje in en vond het goed. Het bestuur was minder enthousiast, maar ging akkoord als Koeman toestemming gaf. Koeman liet de beslissing over aan aanvoerder Van der Vaart. Die wilde niet, omdat hij net een conflict had met Ibrahimovic. Kwestie van pech. We kwamen op het verkeerde moment."

Tevreden over Johan? "Lichtvoetigheid komt bij mij altijd naar boven, dus Johan past bij me. Misschien is de film vetter dan wat ik tot nu toe heb gemaakt, maar wat is er tegen een film waar je vrolijk van wordt? In Nederland kijken we neer op lichte films, terwijl het veel moeilijker is om zo’n film te maken dan een zelfmoorddrama in Noord-Frankrijk."

Horen we verhulde kritiek op Nanouk Leopolds Guernsey? "Nee, want die film vind ik geslaagd. Bij mij kwam in de bioscoop langzaam een rust over me bij het zien van die film. Het gaat niet om Guernsey, maar ik erger me aan gewild zwaardoenerige films. Zulke films krijgen altijd het voordeel van de twijfel. Ik kan ook negentig minuten iemand filmen die op een bankje zit te somberen."

Jos van der Burg