JAMES AND THE GIANT PEACH

Tijdens de opnamen van zijn zoetzure Halloween-sprookje The nightmare before Christmas besloot regisseur Henry Selick het eerste kinderboek van Roald Dahl te verfilmen. James and the giant peach is de openingsfilm van het jeugdfilmfestival Cinekid. Maar Selicks vioolspelende sprinkhaan, sexy spin en brutale duizendpoot zullen het kind in iedereen aanspreken. In gesprek met een bevlogen animator.

Net als Nick Park, de schepper van Wallace en Gromit, hanteert Selick voor zijn animatiefilms de tijdrovende stop motion techniek van driedimensionele figuurtjes. Zijn wereld bestaat niet uit verwende en overbetaalde Hollywoodacteurs, maar uit zijn eigen Skellington studio in San Francisco. Daar schiep hij het universum van James met de hulp van een klein legertje animatie-, special effects- en computerspecialisten. Er kwam zelfs een heuse ‘peach fabrication unit’ aan te pas.
James’ leven wordt zuur gemaakt door twee tantes, die de stiefmoeder van Assepoester doen verbleken. Wanneer een grote perzik in hun groezelige achtertuintje landt, grijpt James zijn kans op een avontuur. Hij klimt in de perzik en vindt daar zes insecten die hem na enkele bedenkingen opnemen in hun clubje. Gedurende hun vlucht naar New York — de perzik wordt voortgetrokken door een groep meeuwen — leert James pas echt wat familie is. De kleuren, de kostuums, de gebaartjes en de musical-liedjes van Randy Newman vormen een lust voor oog en oor.
Glamour is niet besteed aan Henry Selick, die het groene licht voor zijn twee avondvullende animatiefilms aan Tim Burton heeft te danken. Het regisseren van de live action delen, met de Engelse actrices Joanna Lumley and Miriam Margolyes, vond hij ‘verschrikkelijk eng’. Liever zit hij in een donkere studio zijn poppen te perfectioneren. Toch is Henry Selick geen verlegen animatie-freak. Temidden van meters marmer en fluweel in het Brusselse Métropole Hotel zit een bevlogen filmmaker, wiens ogen opgloeien wanneer hij uitlegt hoe moeilijk het was om een perfecte oceaan te maken.

Verziekte kerstsfeer
Avondvullende stop motion-animatie is geen alledaagse zaak in Hollywood. Met de steun van Tim Burton, de eigenzinnige pionier achter onder andere Edward Scissorhands, de eerste twee Batman-films en Ed Wood, als producent, kreeg Selick van Disney zijn eerste kans om The nightmare before Christmas te verfilmen. De film werd zelfs zo consequent aan Tim Burton opgehangen, dat slechts weinigen weten dat Selick de regisseur was. In dit zoetzure sprookje, waarin de koning van Halloween ongewild de kerstsfeer op aarde verziekt, speelt visuele weldaad de hoofdrol. Het verhaaltje is flinterdun, maar het is bijna onmogelijk om de barokke beeldgrappen, animatiestunts en special effects bij te houden. Ondanks de luchtige toon, hangt er een zweem van zwaarmoedigheid in de film. De slechterikken kunnen nooit goed worden.
Dezelfde zwaarmoedigheid is te vinden in het werk van Dahl. Selick liep al veertien jaar rond met het idee om James and the giant peach te verfilmen voordat zijn associatie met Burton én zijn grote inspanningen om de erven Dahl voor zich te winnen, vrucht afwierpen. In 1993 ging hij aan de slag. Selick: "Dahls werk heeft dezelfde donkere kant als dat van Grimm. Hij combineert een gemeen soort verbeelding met humor. Er is geen plaats voor clichés: hij creëert frisse nieuwe beelden." Selicks aanhoudende pogingen om de familie Dahl van zijn kunnen te overtuigen — en, niet onbelangrijk, zijn belofte om hen ‘script approval’ te geven — leidden uiteindelijk tot toestemming om het boek te verfilmen.
James and the giant peach is een stuk eenvoudiger dan The nightmare before Christmas. Om het verhaal van James en zijn zes vriendjes spannend te houden, waren ingrepen in het scenario nodig. Een vroege versie van Dennis Potter werd afgekeurd omdat het teveel van het boek afweek. "Disney wilde heel graag dat scenario gebruiken, maar de familie Dahl en ik waren er allebei tegen. Vanaf dat moment waren we bondgenoten en konden we uitstekend samenwerken." Voor iedere animatiefilm, maar in het bijzonder voor stop motion-films, is het scenario een psychologische blauwdruk. Er kan geen frame gemaakt worden zonder scenario. Zo moesten bijvoorbeeld voor iedere emotie van James poppen en gezichtsuitdrukkingen van verschillend formaat worden gemaakt. "Voordat ik met de animatoren aan de slag ga, heb ik de ontwikkeling van de personages al helemaal uitgewerkt. Dat moet ook wel, want je moet weten hoe een bepaald personage beweegt, op basis van zijn karakter. In een vroeg stadium maakte animation supervisor Paul Berry prototypes van de poppen, waarmee we uittestten hoe ze het beste konden bewegen. Uit hoeveel frames moet zijn loopje bestaan? Hoe zien zijn gebaartjes eruit? Je zorgt dat ieder personage qua bewegingen zijn eigen vocabulaire heeft. Soms gooien we er ook wel tegenstrijdig gedrag tegenaan, wat het personage interessanter maakt."

Pinocchio-golven
Met de nodige ingrepen achter de rug, kon Selick beginnen aan de visuele kant. Hij is duidelijk geen filmmaker die zich in een project stort om uiteindelijk te kunnen schitteren op het premièrefeestje. Eerder vergelijkt hij de set van James and the giant peach met een kunstacademie. "Er was een harde kern van 120 zeer getalenteerde mensen die aan de film heeft gewerkt. Er hing een constante opwinding in de lucht. Iedere dag viel er weer iets ongelooflijks te ontdekken. Er werden prototypes van de poppen gemaakt, er kwamen acteurs op auditie, er werd met de belichting geëxperimenteerd."
Op een kunstacademie lopen docenten rond, maar Selick ziet zichzelf niet als een leraar. "Soms weet ik precies wat ik wil. Wanneer James teveel perzik heeft gegeten en droomt dat hij een insect is, weet ik dat ik een cut out-techniek wilde gebruiken. In andere gevallen was er eerder een workshop situatie, waarin we van alles uitprobeerden. De oceaan is daarvan een goed voorbeeld. Ik had geen flauw idee hoe we dat aan moesten pakken. Ik wilde niet dat het er goedkoop uitzag, maar ik wilde ook geen echt water gebruiken. Getekende golven zoals in Pinocchio zouden niet goed passen bij de driedimensionele poppen. We hebben uiteindelijk ontzettend veel uitgeprobeerd en met verschillende computerbedrijven gewerkt. Op een gegeven moment hadden we iemand die via een T-1 verbinding on-line beelden verstuurde van en naar de studio."
Animatoren hebben een grotere controle over hun films dan live action- regisseurs. Met animatie kun je je eigen wereld scheppen voor een lager budget. Selick kwam er tijdens James and the giant peach achter dat hij niet per se in zijn eentje voor God hoefde te spelen. "Tijdens het maken van The nightmare before Christmas was ik een control freak. Er mocht geen enkel frame gedraaid worden zonder dat ik zelf door de camera had gekeken. Ik was echt verschrikkelijk. Voor James and the giant peach heb ik grotendeels met dezelfde mensen gewerkt, zodat ik ze mijn wensen voor kon leggen en ze die zelf liet interpreteren. Het resultaat daarvan was meestal net zo goed als dat ik het zelf had gedaan, en vaak zelfs beter. De ideeën hoeven echt niet allemaal van mij te komen. Ik heb geleerd om bepaalde mensen te vertrouwen."

Goedkopere filmster
Hoewel hij jarenlang in dienst van Disney heeft gewerkt, ligt Selicks passie niet bij de twee-dimensionele animatie. Hij ziet liever objecten tot leven komen, alsof je ze zo zou kunnen aanraken. "Stop motion animatie is magic." Maar in de leeuwenkuil van Hollywood draait het minstens evenveel om macht als om magie. Selick realiseert zich dat hij met zijn aparte filmstijl niet makkelijk financiers kan vinden. "Toen ik voor het eerst onafhankelijke animatiefilms zag, wist ik dat ik er alles in kwijt kon waar ik mee bezig was geweest: muziek, beeldhouwen, fotografie en tekenen. Maar omdat er toch ook brood op de plank moest komen, ben ik bij Disney gaan werken. Daar heb ik in de loop der jaren heel veel vakkennis opgedaan. Dankzij het enorme succes van Tim Burton kon The nightmare before Christmas van de grond komen, en daardoor kreeg ik ook het groene licht voor James and the giant peach, de film die ik zelf echt graag wilde doen. Het is nog steeds ontzettend moeilijk om de financiering voor volgende projecten te vinden, ook al kost mijn animatie maar de helft van een Disney speelfilm. Mensen investeren alleen in succesformules die zo lang mogelijk kunnen worden herhaald. Daarom denk ik dat het altijd moeilijk zal zijn om nieuwe paden in te slaan. Maar dat is het enige waar ik in geïnteresseerd ben. We vinden heus wel financiers."
De in de persmap vermelde deal met de machtige distributiemaatschappij Miramax blijkt alweer een gepasseerd station. "We hebben wel een overeenkomst, maar eerlijk gezegd denk ik niet dat het wat wordt. Bij Miramax steken ze wel eens hun nek uit, maar toch zijn de budgetten klein. Ze kunnen toevallig een filmster iets goedkoper krijgen, ze hadden nog een script liggen, er komt een regisseur bij en ze gaan als een speer aan de slag. Daarna gaan ze snel door met het volgende project. Het zijn eerder dealmakers. Dat soort mensen wordt helemaal gek van animatie omdat het zo lang duurt. De meeste Hollywood executives houden het niet eens zo lang in dezelfde baan uit, dan zitten ze alweer bij een andere studio. Ik heb een goede, duurzame relatie met Tim Burton, ook al hebben we wat problemen gehad. Hij is de enige machtige persoon in Hollywood die het fantastisch vindt wat wij doen en respect heeft voor verschillende vormen van animatie. Ik doe er dus verstandig aan om met hem te blijven samenwerken."

Thessa Mooij