J. Edgar

Voor J. Edgar veranderde Leonardo DiCaprio in een zeventig jaar oude man. Helaas: in plaats van een meeslepend verhaal over het beruchte hoofd van de FBI, leidt Clint Eastwoods nieuwe film je ruim twee uur af met dat special effect.

Achtenveertig jaar stond J. Edgar Hoover aan het hoofd van de FBI. Hij diende onder acht presidenten, al vat dat de werkelijke verhoudingen niet goed samen. De macht van de communistenvreter was enorm. Berucht zijn de dossiers die hij aanlegde over kopstukken als John F. Kennedy, Roosevelt en Martin Luther King. Maar bekend is ook dat hij een geheime homoseksuele relatie had met Clyde Tolson en travestiet was. Biografieën reconstrueerden het verhaal decennia later. Hoover zelf zorgde ervoor dat alle dossiers vlak voor zijn dood werden vernietigd.
Een complexe, fascinerende man dus en een dankbaar personage voor scenarioschrijvers, regisseurs en acteurs. Bob Hoskins speelde de rol in Oliver Stone’s Nixon. Ernest Borgnine deed dat zelfs tweemaal (het laatst in Hoover, 2000). Leonardo DiCaprio nadert in J. Edgar de manier van spreken en het loopje van de brede FBI-chef tot in de perfectie Het scenario komt van Dustin Lance Black die een Oscar won voor het script van Milk (Gus van Sant, 2009).
Black gebruikt ditmaal een oeroude scenariotruc: aan het begin van J. Edgar zien we hoe de oude Hoover zijn autobiografie dicteert. En zo schakelt de film dus voortdurend heen en weer in Hoovers levensgeschiedenis en zorgt de man zelf, per voice-over, voor begeleidend commentaar.
Het verhaal start in 1919. Anarchistische bomaanslagen schrikken de VS op. De jonge FBI-agent J. Edgar windt zich op over het klunzige politieonderzoek. Hij droomt, vertelt hij secretaresse Helen Gandy (Noami Watts) tijdens een date, van het perfecte opsporingssysteem: een dossier en een vingerafdruk van iedere politieke radicaal in Amerika. Gandy wijst Hoovers huwelijksaanzoek af, maar ze zou uiteindelijk wel levenslang zijn persoonlijke secretaresse blijven. Wanneer Hoover eenmaal FBI-directeur is en gecharmeerd raakt van Clyde Tolson (Armie Hammer), biedt hij ook hem een positie aan zijn rechterzijde. Ondertussen groeit de macht van de FBI met iedere mogelijke nieuwe bedreiging van de nationale veiligheid: anarchiste Emma Goldman, Al Capone, Martin Luther King…
Aankleding, camerawerk en regie van Eastwood zijn onberispelijk. De teleurstelling die J. Edgar is, moet vooral op conto van Black geschreven worden. Het nodeloos gecompliceerde scenario belemmert iedere inleving, maar levert ook nauwelijks inzicht. Wil J. Edgar vertellen over de politieke geschiedenis van de VS? Ja, maar dan zonder de studenten- en vredesprotesten van de jaren zestig. De geschiedenis van de FBI? Van de immense repressie- en onderzoeksmachine die Hoover opzette, zien we nooit meer dan zijn werkkamer. Het portret zijn van een paranoïde man en mythomaan? Een liefdesgeschiedenis dan? Dat is J. Edgar nog het meest. De film eindigt geïnspireerd met de stokoude Hoover en Tolson die samen de dood in de ogen kijken.
Het beste wat je van J. Edgar kunt zeggen, is dat er vaak mooi geacteerd wordt, maar de film mist focus. Kennelijk in een poging er iets meer actie in te schrijven, wordt ook nog uitgebreid stil gestaan bij de zaak van de ontvoerde baby van Charles Lindberg. Dat maakt de frustratie over het uitblijven van een boeiend verhaal over J. Edgar Hoover zélf alleen maar groter.

Barend de Voogd