Instant Dreams

Het verdwijnen van de polaroidfoto wordt betreurd in de documentaire Instant Dreams, die vooral interessant is door de lyrische intermezzo’s met psychedelische beelden en pulserende emulsies.

Het was ‘de perfecte formule’: polaroid. Een extreem complex chemisch proces, zo leren we uit Instant Dreams, een documentaire requiem voor de techniek die ten onder is gegaan in de digitale beeldenstroom. Soms duikt hij nog wel op, zoals bij de hipsterfotograaf uit Agnès Varda’s Visages villages die de polaroid-techniek nieuw leven heeft ingeblazen in de vorm van een bestelbusje waar direct een enorme foto uit komt rollen.
Instant Dreams laat zien wat de bekoring is van zo’n direct resultaat, ooit door bedenker Edwin Land met sonore stem aangeprezen met ‘Press the button and have the picture’ — een omschrijving waar geen speld tussen is te krijgen. Maar de documentaire van de Nederlandse regisseur Willem Baptist (Wild zwijn) is veel meer dan een informatief eerbetoon aan de vierkante instantfoto. De lyrische intermezzo’s zitten vol met psychedelische beelden en pulserende emulsies. Daartussenin volgt Baptist een aantal mensen die hun dromen projecteren op de polaroidfoto: een chemicus, een Duitse kunstenares, een New York Magazine-redacteur en een Japans meisje.
Sommige zien het verdwijnen ervan als symbool voor alles wat er mis is in onze geaccelereerde tijd. Een wereld van instant gelach en instant plezier, van overdaad en ongeduld, een tijd waarin iedereen geobsedeerd is door het moment, maar dan zonder deze te willen bewaren. De kunstenares wil liever haar eigen ’tijdsdimensie’ creëren, maar blijft in het vage over wat dat dan zou moeten zijn. Zo blijft wel meer aan de oppervlakte. Instant Dreams is dan ook vooral interessant in zijn vormgeving en zijn onvoorspelbare opbouw, waardoor elke scène wel weer weet te verrassen. Het meest in het oog springend zijn de oneindige caleidoscoopbeelden, maar ook de Blade Runner-achtige scènes met wolkenkrabbers, ogen en dreigende sciencefictionmuziek mogen er zijn.
Er zijn inmiddels wel weer laagdrempelige polaroidachtige toestellen op de markt, zoals de Instax. Daartegenover staat dan weer Instagram, geheel gebaseerd op het idee dat je een foto juist niet bewaart. In de documentaire komt Instant Lab voorbij, uit de serie Impossible Project App, waarmee je een polaroidfoto direct vanaf een smartphone kunt uitprinten. De gebruiksaanwijzing is op traagkomische wijze ingesproken door Werner Herzog. Misschien nemen steeds meer mensen geen genoegen met de makkelijke, digitale foto die op de mesthoop van de geschiedenis verdwijnt. En kiezen ze af en toe voor een dure ‘polaroid’-foto die niet vervaagt. Press the button and have the past.

Mariska Graveland