In Time

Met In Time levert Andrew Niccol een mislukking af. Maar wel een interessante mislukking. En met een ijzersterke hoofdrol van popster-werd-filmster Justin Timberlake, bovendien.

Zonder suspension of disbelieve is filmkijken onmogelijk. Er is wel een grens tot hoever het ongeloof van de kijker zich laat opschorten. Die grens wordt in Andrew Niccols sf-thriller In Time vaak overschreden. Dat is niet eens de schuld van de onaffe versie die ik te zien kreeg. Al was het vast beter geweest om Niccols pessimistische toekomstvisioen te zien met trucages die uitstijgen boven het niveau van Tron, versie 1982. Laten we hopen dat de digitale aftelklokken, die in deze wereld geïntegreerd zijn in de onderarm van alle mensen, er in de definitieve versie uitzien alsof ze daadwerkelijk geïntegreerd zijn in de onderarm, en niet als een projectie.
Zelfs met gelikte en gelukte trucages blijft In Time kampen met een fundamenteler probleem: het scenario komt maar heel af en toe los van het papier. Het verhaal speelt zich af in een toekomst waarin geld is vervangen door tijd. Alle mensen zijn voorzien van een timer, die begint te lopen als ze 25 jaar oud zijn. Extra tijd kun je krijgen door er voor te werken, of door andermans tijd te stelen. Maar de stadsbus, boodschappen, of een kop koffie kosten ook tijd. Kostbare tijd. Daardoor loopt in deze onder structureel tijdgebrek lijdende achterstandswijk bijna niemand rond met meer dan een dag te leven op de teller. Iedereen is constant aan het rennen om — letterlijk — tijd te winnen. Want als de klok op nul staat slaat de dood onverbiddelijk toe.

Nieuwe rijken
Er gaat geen scène voorbij of je wordt aan deze omstandigheden herinnerd: door woordgrapjes over het fenomeen tijd, door het constante geloer op klokken en vooral ook doordat de personages voortdurend commentaar leveren op de betekenis die tijd op dat moment voor hen heeft. Het is alsof de personages, evenals de kijker, nog maar net een paar uur rondlopen in deze wereld. Alsof zaken die routine zouden moeten zijn nog helemaal niet zijn ingesleten. En dat terwijl sommige karakters — de nieuwe rijken — al meer dan honderd jaar oud zijn. Wat overigens nauwelijks te zien is in een wereld waar niemand lichamelijk ouder wordt dan vijfentwintig.
Hoe dan ook: de rebelse hoofdpersoon Will Salas (Justin Timberlake) redt een rijkaard met meer dan een eeuw op de teller van een roversbende. Voor hij er erg in heeft staan die jaren bij hem op de polsklok, is de rijkaard dood en moet Will voor zijn leven rennen als een klassieke Hitchcock-held. De autoriteiten zoeken hem als moordverdachte, maar vooral omdat hij de sociale orde verstoort. Ondertussen jagen de van hun vette prooi beroofde boeven hem op om wraak te nemen. Tijdens zijn vlucht naar voren doorkruist Will verschillende tijdzones: een van de aardigste vondsten in de film. Niccol heeft bedacht dat het bezit van tijd in deze wereld net zulke sociaal-geografische consequenties heeft als het bezit van geld in de onze. En dus zijn er, naast het haastige tijdgebreksgetto van Will, verschillende middenklassenzones, terwijl de supergefortuneerden zich terugtrekken in een ondoordringbaar bastion.

Spelletje kaart
In de groots opgezette rijkeluisbuurt bewegen mensen langzaam, en nemen ze ruim de tijd voor lunch, shoppen of een spelletje kaart. Ook dit is weer leuk bedacht, als tegenstelling met het jachtige gehol aan de onderkant. Maar Niccol vertrouwt er niet op dat de kijker dit zelf op kan pikken. In plaats daarvan laat hij het omstandig uitleggen aan Will, die dat als geoefende gettobewoner natuurlijk zelf in een oogwenk had kunnen vaststellen. De film krijgt meer lucht wanneer Will samen met een naar levenslust hunkerende rijkeluisdochter (Amanda Seyfried) terugkeert naar het getto, om als een futuristische Bonnie & Clyde de tijdbank te overvallen, waarna ze de inhoud uitdelen aan de armen. Toch is het dan al te laat om de film te redden van de mislukking. Maar wel een interessante mislukking, die je stil laat staan bij je eigen besteding van tijd en de steeds bredere kloof tussen haves en have-nots.
Eerder leverde Niccol ook al zo’n boeiende mislukking af met S1mØne. Het in die mediasatire geschetste toekomstbeeld, waarin een filmster ‘from scratch’ uit de computer werd getoverd, lijkt deze maand weer een stapje dichterbij te zijn gekomen door de weergaloze versmelting van acteurs, motion capture en animatie in Steven Spielbergs TinTin. De voorspellende waarde van S1mØne ten spijt: Niccol kan beter. Dat bewees hij met zijn even slimme als aangrijpende scenario voor The Truman Show en dat bewees hij met zijn onvolprezen schrijf- en regiedebuut Gattaca. In dat klassieke staaltje sociale sciencefiction zette Niccol een volstrekt geloofwaardige wereld neer in de ‘niet zo verre toekomst’, waar mensen die werden geboren zonder tussenkomst van genetici waren veroordeeld tot een bestaan als tweederangsburger. Met een minimum aan uitleg en een maximum aan zeggingskracht zorgde Niccols ervoor dat je je ongeloof opschortte, zonder dat je daar zelf ook maar een seconde over na hoefde na te denken. En juist in dat opzicht is In Time mislukt. Tegelijkertijd geeft de film meer dan genoeg stof om over na te denken. Als je jezelf daar de tijd voor gunt, tenminste.

Fritz de Jong

Popidool wordt acteur

In Time

Na een verrassend optreden als gehaaide internetgoeroe in het alom bejubelde The Social Network mag Justin Timberlake met zijn dragende rol in In Time bewijzen dat hij ook een stoere mannenman kan neerzetten in een actiefilm. Bijna moeiteloos maakt de atletische Timberlake deze belofte waar, net zoals hij zich gemakkelijk bewoog in romantische komedies als Bad Teacher en Friends with Benefits. Dat de scenario’s van deze films — evenals In Time — hier en daar te wensen over laten schijnt de voormalige frontman van *NSYNC nauwelijks te deren. Het idool is vast van plan om, na zijn uiterst succesvolle muziekcarrière, het onderste uit de kan te halen als acteur. Die ambitie spat van het scherm.
Nou is de dertigjarige Timberlake bepaald niet de eerste musicus die de overstap maakt naar het acteren in films. Hij is zelfs niet het eerste boyband-idool dat dat doet: ‘Marky Mark’ Wahlberg ging hem voor en werd dankzij Boogie Nights en The Departed een bonafide Hollywoodster. Het verschil is echter dat Wahlberg een popster was die stiekem net nog iets beroemder was door zijn verschijning in een onderbroekenreclame. Timberlake is daarentegen een volwaardige megaster, die zijn best moet doen om zijn wanhopige fans ervan te overtuigen dat zijn overstap naar de filmwereld geen bevlieging is. Tijdens een van zijn laatste schaarse muzikantenoptredens, een jaar geleden, probeerde hij de gemoederen te bedaren met een nieuwe teksttoevoeging in zijn akoestische cover van Drake’s r&b-hit Over: ‘Don’t be pissed off I’m an actor / It’s not over / And when I come back, I’m gonna come harder / I’m doing me.’
Best mogelijk dat Timberlake de komende jaren als ‘special guest’ te horen zal zijn op platen van Madonna, Janet Jackson en al die andere artiesten die samenwerken met zijn maatje, superproducer Timbaland. Maar als je ziet met hoeveel overgave Timberlake zich in In Time werpt op zijn hoofdrol, dan kun je maar een conclusie trekken: de fans moeten nog lang wachten op Timberlake’s beloofde terugkeer naar de muziek.

FdJ