In the Fog

Waar voorganger My Joy vooral in narratieve nevelen was gehuld, dompelt Sergei Loznitsa zijn personages in In the Fog onder in het morele moeras van Wit-Rusland in oorlogstijd.

Door Joost Broeren

Vergeleken met Sergei Loznitsa’s enigmatische speelfilmdebuut My Joy is In the Fog verrassend rechtlijning. Eén doorlopende verhaallijn met drie flashbacks die context geven, daarmee moeten we het doen. Een verademing voor wie het in narratieve nevelen gehulde My Joy te raadselachtig vond. Toch zet Loznitsa met zijn nieuwe film (die in 2012 in Cannes de prijs van de internationale filmkritiek won) de lijn door die hij inzette met My Joy en de documentaires die hij daarvoor maakte. Ook In the Fog, een verfilming van het gelijknamige boek van Vasil Bykov, is weer een trage roadmovie zonder eindbestemming. Opnieuw richt Loznitsa zich op de Tweede Wereldoorlog. Maar waar in de enigma’s van My Joy vooral de nasleep van de oorlog invoelbaar werd gemaakt, duikt In the Fog letterlijk in het strijdgewoel.
Niet dat we groots opgezette oorlogsbeelden voorgeschoteld krijgen: Loznitsa voegt zich naar het cliché van de serieuze Rus die liever grote ideeën naar voren brengt dan grote beelden. Bij het Russische westfront van 1942 zijn net drie partizanen opgehangen voor een terroristische aanslag. Een vierde, de timide Sushenya, werd vrijgelaten. Die zal dus gepraat hebben, denken zijn kameraden, en zijn oude vriend Burov trekt eropuit om het een en ander recht te zetten, geholpen door de zwijgzame Voitik. Maar voor zij hun wraak kunnen voltrekken, wordt Burov zelf neergeschoten door de Duitsers. Sushenya wordt van Burovs slachtoffer diens held: hij zeult zijn gewezen vriend op de schouders weg uit het spervuur. Zo begint voor deze drie mannen een tocht door de herfstige bossen, op zoek naar een veilig heenkomen, achtervolgd door hun verledens.
De mist uit de titel blijft het grootste deel van de film metaforisch; Loznitsa en cameraman Oleg Mutu vangen de barre tocht van de drie partizanen in heldere 35mm-beelden. Des te modderiger is het morele moeras waarin de drie zich bevinden, want de drie flashbacks — één voor elke hoofdfiguur — maken al snel duidelijk dat de verhoudingen anders liggen dan je zou denken. Zo geeft Loznitsa zijn personages én de kijker de gelegenheid het hoofd te breken over de grote vragen waarmee hier geworsteld wordt — over goed en kwaad, vergeving en wraak, en wat oorlog doet met het menselijk karakter.