IN AMERICA

Uit het leven gegrepen huilporno

  • Datum 01-12-2010
  • Auteur
  • Gerelateerde Films IN AMERICA
  • Regie
    Jim Sheridan
    Te zien vanaf
    01-01-2002
    Land
    Ierland/Engeland
  • Deel dit artikel

Mechanische smartlap

In America is het uit het leven van regisseur Jim Sheridan gegrepen relaas van een Ierse familie die bij pogingen om zich te vestigen in New York getroffen wordt door onnoemelijk leed. De tranen stromen rijkelijk in dit melodrama. Maar zijn die tranen wel echt?

Is een komedie geslaagd omdat hij je aan het lachen krijgt? Moet je een actiefilm goed noemen als hij een verhoogde adrenalinespiegel veroorzaakt? En heeft een pornofilm kwaliteit als hij onrust weet te zaaien in de erogene zones? Die vragen drongen zich aan mij op tijdens het kijken naar In America. Jim Sheridan, de maker van gelauwerde Ierse drama’s als In the name of the father en My left foot, zet het zwaarste melodramatische geschut in om de toeschouwer tot tranen toe te roeren. Je moet dan ook van goeden huize komen om de aandrang tot snikken en brokken wegslikken te weerstaan, bij het kijken naar de lotgevallen van een Ierse familie die zich illegaal in New York vestigt voor een sappelend bestaan in een ruige buurt. Doorleefde vertolkingen van Samantha Morton en Paddy Considine intensiveren het drama, dat om het nog droeviger te maken verteld wordt vanuit het perspectief van een van hun twee dochtertjes. En dan legt Sheridan ook nog een loodzware hypotheek op de film door er bij te zeggen dat hij gedeeltelijk gebaseerd is op de lotgevallen van zijn eigen familie, wat onderstreept wordt door scenario-credits voor zijn eigen twee dochters.

Dijkdoorbraken
Met een welhaast Zwitserse efficiëntie manipuleert Sheridan de traanbuizen van de kijker. Toch is dat niet het grote probleem. Niemand manipuleert erger dan Lars Von Trier, maar ik koester de dijkdoorbraken die hij forceerde in Dancer in the dark en Breaking the waves als bijzondere bioscoopervaringen. Von Trier en andere filmers in de traditie van Dreyer, Sirk en Fassbinder manipuleren, omdat hun melodrama’s in wezen juist vaak gaan over het individu dat gemanipuleerd wordt in zijn ongelijke strijd tegen een groter geheel. De protagonisten in deze melodrama’s leiden voorbeeldlevens, en hun ondergang dient ter illustratie van een fundamentele oneerlijkheid van het bestaan. Dat verklaart waarom door dit soort films opgewekte snikaanvallen zo intens zijn.
In America staat in een geheel hele andere traditie: die van het uit het leven gegrepen melodrama. Smartlappen als deze moeten het in de kern hebben van hun realiteitspretentie: zie hoe deze mensen geleden hebben, zo slecht treffen slechts weinigen het. Die exploitatie van particulier leed levert bij Jim Sheridan slechts enkele echt schrijnende situaties op, zoals in een onderkoeld spannende kermisscène, waarin familievader Paddy Considine het familievermogen er doorheen dreigt te jagen in een verbeten poging om een pop te winnen voor zijn dochter. Een geforceerd dieptepunt is het beeld van een baby die tot leven komt terwijl een ander personage juist de pijp aan Maarten geeft. De gedachte dat overlijden en geboorte een hoger kosmisch doel dienen zal ongetwijfeld troostrijk zijn voor Sheridan: zijn verdriet moet enorm zijn geweest. Hij slaagt er echter niet in om dat verdriet zelf invoelbaar te maken. De meeste tranen die hij opwekt zijn mechanisch, het resultaat van onmiskenbaar vakmanschap. Zijn als hartenkreet bedoelde film blijft steken in therapeutisch bedoelde huilporno.

Fritz de Jong