I’M NOT THERE

Todd Haynes (velvet goldmine) bereikt met zijn langverwachte Bob Dylan-biopic i’m not there het schier onmogelijke: zowel de diehard-fanaat als de filmliefhebber zonder voorkennis tevreden houden.

Zelfs wie Martin Scorsese’s inmiddels vermaarde Bob Dylan-documentaire no direction home niet zag, weet dat Dylan duiden in een rockbiopic geen eenvoudige opgave zou zijn. Tuurlijk, je kunt zoals in ray (over Ray Charles) en walk the line (over Johnny Cash) slechts een deel van het leven van een artiest eruit pikken, maar dan nog: bij Dylan — bij zijn wereldwijde club getrouwen nog altijd te boek staand als niets minder dan een orakel — kun je toch niet aankomen met het sterk dramatiseren van een paar opvallende gebeurtenissen. Bij Dylan verwacht iedereen veel meer.
Dat lost regisseur Todd Haynes in i’m not there handig op. Hij splitste de figuur Bob Dylan — zoals we die kennen uit de talloze boeken en Scorsese’s docu — op in diverse personages, waarvan er een halverwege de film zwaar in de Heer geraakt. Dat personage heet Jack Rollins, een politiek geëngageerde troubadour, gespeeld door Christian Bale, die we voornamelijk in flashbacks leren kennen. Heath Ledger speelt een acteur die zijn bekendheid weer te danken heeft aan een film waarin hij Jack Rollins speelt. Deze acteur gaat samenwonen, trouwen en scheiden met en van zijn vriendin wier personage zowel Suze Rotolo als Sara Dylan verenigt. Daarmee is Dylan de familieman getackeld.

Wildwest
Zo schildert Haynes, in kleur en in zwart-wit, met Dylan-feiten en -beelden die alle fanaten uit het hoofd kennen. Subtiel: ergens staat opeens op de achtergrond Jim James (van de indierockband My Morning Jacket) witgeschminkt een lied te zingen. Of sterk aangezet: het jonge zwarte talent Marcus Carl Franklin speelt Bob Dylan/Woody Guthrie, voorzien van een instrument met de tekst: ‘Deze gitaar doodt fascisten’. Maar — en dat is het opvallende — het hindert helemaal niet wanneer de kijker al die referenties niet weet te herleiden. Ook dan valt te genieten van een zeer inventief uitgedokterd filmportret van een bijna mythisch figuur.
Ledger — zo vernamen we in de berichten rond zijn overlijden — was niet zo tevreden met zijn rol, maar degenen die hier het minst uit de verf komen zijn Richard Gere (als oudere wildwest-variant refererend aan Sam Peckinpahs pat garrett and billy the kid waarin Dylan voor het eerst acteerde) en Ben Whishaw in die tussenshots als Arthur Rimbaud. Zeg maar Dylans beatdichtkant.

Hipster
Misschien fronste u ook even de wenkbrauwen toen u lang geleden het bericht las dat Cate Blanchett een van de Dylans zou doen, maar wat doet ze het goed. Ze speelt Dylan de hipster, het ‘groovy’ type waar Scorsese zo lang bij stilstond (ook vastgelegd in de legendarische documentaire don’t look back uit 1967). Neem alleen even de stem: gewoon Blanchetts eigen stem maar kijkend naar i’m not there zou je zweren dat het van de man zelf is. Kennelijk was Haynes ook erg tevreden want de meeste ‘screentime’ is voor haar Dylan. Een bijrol kan je het eigenlijk niet noemen, al denken de Oscar-mannen daar anders over. Hoe dan ook, wat we niet durfden te hopen is echt gebeurd: Haynes heeft de biopic opnieuw uitgevonden door een Dylan-amalgaam te creëren dat je echt moet zien om te geloven.

Ivar Snoep