ÎLES FLOTTANTES

Nanouk Leopolds eerste speelfilm Îles flottantes, ‘drijvende eilanden’, is vernoemd naar een dessert uit de klassieke Franse keuken. Zoet en vergankelijk zijn ook de levens van de drie vrouwen uit de film: meisjes van dertig die maar wat aan klooien. "Ze snappen wel dat hun leven stuurloos is, maar ze weten alleen niet hoe of op welk moment ze daar verandering in moeten brengen."

Nanouk Leopold (foto: André Bakker)

Drie vriendinnen maken zich op voor het weekend. Wel een afspraakje. Geen afspraakje. Wat ga jij doen? Wat trek jij aan? Met veel humor volgde Nanouk Leopold (1968) in haar eindexamenfilm van de Nederlandse Film en Televisie Academie de wederwaardigheden van drie Rotterdamse meiden in het epicentrum van hun doelloze leven: het weekend. Achtenveertig uur drinken en dromen. Weekend (1998) leverde haar de Tuschinski Award voor beste afstudeerfilm op.
Drie jaar later zijn die meiden er nog steeds. In haar eerste lange speelfilm Îles flottantes dwingt Leopold hen om zich op te maken voor het leven. De afstandelijke ironie waarmee ze hen bekijkt is er nog steeds. Maar ze is ook een stuk minder vergevingsgezind ten aanzien van haar hoofdpersonen. ‘Schiet op! Maak iets van je leven!’ had een minder introverte regisseur hen al lang toegeroepen. Leopold laat dat soort emoties over aan de toeschouwer, voor wie het lang niet altijd even eenvoudig is om te beslissen wat hij nou van Kaat, Sascha en Isa moet vinden.

Donderslag
Voor Nanouk Leopold was het al tijdens haar laatste filmacademiejaar duidelijk dat ze nog niet met de meiden uit Weekend had afgerekend. ‘Meisjes van dertig’ was de werktitel van het plan dat producente Stienette Bosklopper van Circe Films, door wie Leopold kort na haar afstuderen werd benaderd, vervolgens bij Motel Films en de VPRO indiende voor de opvolger van de lowbudgetserie Route 2000: No more heroes.
Leopold: "Dat mijn volgende film weer over die drie meisjes moest gaan, lag al direct na de academie vast. Weekend was een studie naar hoe die meiden leven, Îles flottantes stelt de vraag: ‘Wat gebeurt er daarna, na het weekend?’ ‘Wat vinden ze nou echt?’ Dat er iets in hun leven moet veranderen is direct aan het begin van Îles flottantes al duidelijk. Voor de toeschouwer is dat makkelijker om te zien dan voor die meiden zelf. Ergens snappen ze wel dat hun leven stuurloos is, maar ze weten alleen niet hoe of op welk moment ze daar verandering in moeten brengen. Dus als er iets gebeurt, dan gebeurt dat geruisloos en niet als een donderslag bij heldere hemel. Waardoor er op het moment dat er iets moet gebeuren, dat eigenlijk al is gebeurd."
Het gaat Leopold, zo licht de filmmaakster enkele weken na de première van haar film tijdens het Filmfestival Rotterdam toe, om het ongrijpbare moment tussen de gebeurtenissen in. "Als je de storm laat zien waarin levens zich kunnen bevinden", zoekt ze naar een verduidelijkende metafoor, "dan ben je als filmmaker veel te veel bezig met het in scène zetten van die storm. Terwijl het mij juist het meest intrigeert hoe je van de letterlijkheid van het beeld kunt afkomen. Niet wat je laat zien is het interessantste, maar wat ervoor en erna zit."

Yuppenleventje
Anders dan de meeste regisseurs van films die over hangjongeren gaan (meestal van het mannelijke geslacht) blijkt Leopold helemaal niet zo erg te sympathiseren met haar protagonisten. Op het eerste gezicht lijkt Îles flottantes een film over drie jonge vrouwen die op de rand van hun dertigste verjaardag worden gedwongen hun leven in heroverweging te nemen, maar gevraagd naar wat er zich tussen die beelden afspeelt, blijkt Leopold vooral de toeschouwer te willen dwingen een standpunt over haar personages in te nemen. Kaat (Maria Kraakman) verdrijft de verveling van haar ingedutte yuppenleventje met de oudere Max (Leopold Witte) door een affaire te beginnen met Christophe (Kuno Bakker), de vriend van haar beste vriendin Isa (Halina Reijn). Sascha (Manja Topper, ook al te zien in Weekend) drinkt teveel en lijkt het patroon van haar ouders te herhalen door zichzelf over te leveren aan een relatie met een gewelddadig sujet (Jacob Derwig).
"Natuurlijk", geeft Leopold toe, "deel je als toeschouwer vooral het perspectief van die drie vrouwen. Met hen ga je mee naar huis, terwijl je de overige personages, de mannen in hun leven, alleen maar leert kennen in confrontatie met die vrouwen. Ze zijn heel actief bezig met uitvinden wie ze zijn en als puntje bij paaltje komt, laten ze dat afhangen van de mannen in hun leven. In feite hebben ze een heel slap karakter. Dat is natuurlijk helemaal niet aardig om te zeggen."

Gemene streken
‘Vanillevla met eiwitprut’, zo omschrijft Sascha het dessert uit de klassieke Franse keuken waarnaar Leopold haar speelfilm uiteindelijk heeft genoemd. Het is het lievelingstoetje van Kaat, die het op het feestje ter ere van haar dertigste verjaardag door haar vriend geserveerd krijgt. Zoet en vergankelijk, zijn ook de levens van de drie drijvende eilanden die Leopold tot haar drie hoofdpersonen koos. "Eigenlijk maken ze zich de hele film lang druk om niets", zegt Leopold.
"Je kunt wel allemaal hooggestemde idealen hebben over wat vriendschap is, bijvoorbeeld dat je altijd op elkaar moet kunnen rekenen, maar in praktijk is dat heel vaak niet zo. Je kunt in theorie wel zeggen dat je geen gemene streken met elkaar mag uithalen, zoals het vriendje van je beste vriendin afpakken, maar dat kun je helemaal niet waarmaken. Vriendschap heeft voor mij meer te maken met een soort lotsverbondenheid. Want uiteindelijk zijn ze er wel voor elkaar. Ze accepteren hoe de ander is en kiezen ervoor om te vergeven. Vanaf het moment waarop de film stopt wordt het vast weer gezellig.
"Uiteindelijk gaat Îles flottantes over zwakheid. De hele menselijke geschiedenis gaat over zwakheid. Wie is er nou niet een loser? Dat is een goede bron van vermaak en van drama. Als je er maar wel iets mee doet. Daarom worden ze ook niet opeens een soort ‘power women’. Aan het einde staan ze voor dezelfde spiegel als aan het begin. Maar ze staan daar wel voor wie ze zijn. Daar gaat het toch om?"

Dana Linssen