IL CAIMANO

Il caimano van Nanni Moretti is de openingsfilm van het Holland Festival. De film is een aanval op Berlusconi, een echtscheidingsdrama en een komedie over filmmaken.

Kaaimannen (Caimaninae) zijn krokodilachtigen die uitsluitend voorkomen in Zuid-Amerika, leert de encyclopedie. Ze eten alles wat eetbaar is: vogels, reptielen, kleine zoogdieren en amfibieën. Dat van Zuid-Amerika klopt volgens Nanni Moretti niet. Volgens hem kruipt er ook een kaaiman rond in Italië. Zijn naam is Berlusconi. Hij heeft Italië opgeslokt, luidt de aanklacht in Il caimano. In de vijf jaar van zijn bewind vermaalde hij het land tussen zijn kaken. Als politicus maakte hij misbruik van zijn ambt, als mediamagnaat veranderde hij de televisie in een open riool. Het ergste is dat zijn televisie onze denkwijze heeft veranderd, zegt een personage in Il caimano. U kijkt er niet van op? Wij ook niet.
Ook nu weer blijkt geen satiricus tegen Berlusconi zelf opgewassen. De man is ongewild een geweldige zelf-satiricus. Zijn opmerking tegen een Europees parlementslid dat hij geknipt is voor de rol van kampcommandant in een film over nazi-concentratiekampen, is nog steeds onovertroffen. Gelukkig zit dit archieffragment in Il caimano. Dat het als het hoogtepunt voelt, zegt veel over de rest van de film. Moretti heeft het zichzelf moeilijk gemaakt, omdat zijn film een aanval op Berlusconi, een echtscheidingsdrama en een komedie over filmmaken wil zijn. Alleen het laatste is geslaagd: als anti-Berlusconi-pamflet is de film te ongericht en als echtscheidingsdrama te sentimenteel.

Ranzige ster
Il caimano portretteert filmproducent Bruno Bonomo (Silvio Orlando), die een roemrucht verleden heeft als producent van bordkartonnen genrefilms. Dat de man een cultstatus heeft, begrijpen we als we een paar fragmenten uit zijn werk zien. Zo is een van zijn films uit de jaren zeventig een marxistisch-leninistische actiefilm, waarin een communistische extremiste een paar klassenvijanden omlegt. Inmiddels verkeert de producent in minder goede doen. Het lukt hem niet een nieuwe film van de grond te tillen en zijn vrouw heeft hem verlaten. Met het script Il caimano hoopt de producent weer aan de bak te komen, maar de staatstelevisie RAI durft de aanval op Berlusconi niet te financieren. Een Poolse geldschieter wil wel meedoen op voorwaarde dat een filmster, die oogt als Ben Kramer, meedoet. De ranzige ster zegt toe, maar de angsthaas trekt zich later terug. Tussen alle productieperikelen door probeert Bruno zijn vrouw terug te winnen.
Il caimano eindigt met een apocalyptische slotscène. We zullen Moretti’s angstvisioen niet verraden, maar inmiddels weten we dat hij niet is uitgekomen, want Berlusconi heeft de macht overgedragen aan Prodi. Onwaarschijnlijk is dat Il caimano heeft bijgedragen aan Berlusconi’s verlies. De Italiaanse reacties op de film, die drie weken voor de verkiezingen werd uitgebracht, waren voorspelbaar: Berlusconi-haters vonden hem geweldig, Berlusconi-aanhangers wensten Moretti de hel toe. Berlusconi vond in de film een nieuwe geuzennaam: ‘Ik ben de kaaiman’, kraaide hij vrolijk tegen zijn aanhangers tijdens zijn verkiezingstournee. Niet politici maar filmliefhebbers zijn de verliezers bij deze lauwe Moretti-film.

Jos van der Burg

Il caimano is te zien op het Rotterdam Holland Festival in Amsterdam en vanaf 27 juli in de bioscoop. (zie hollandfestival.nl)