I, Daniel Blake

Ken Loach op de barricaden

  • Datum 09-11-2016
  • Auteur
  • Gerelateerde Films I, Daniel Blake
  • Regie
    Ken Loach
    Te zien vanaf
    01-01-2016
    Land
    Groot-Brittannië
  • Deel dit artikel

Met I, Daniel Blake, dat Ken Loach in mei zijn tweede Gouden Palm bezorgde, verdedigt de tachtigjarige Loach vernederde arbeiders. Een sociaal melodrama dat stelling neemt.

Woede. Omwille van die emotie kapte Ken Loach met zijn voornemen om na Jimmy’s Hall geen fictiefilms meer te maken. "We moeten toch allemaal langer gaan werken", klinkt het schamper. "Toen mijn scenarist Paul Laverty en ik geconfronteerd werden met schrijnende verhalen over armoede, werkloosheid, falende gezondheidszorg en repressieve arbeidsbemiddeling konden we niet anders dan er een film over maken." Dat werd I, Daniel Blake, een sociaal melodrama waarin de "bewuste wreedheid" van de overheid wordt aangeklaagd en de Britse cineast het voor een onrechtvaardig behandelde arbeidersklasse opneemt.
De regisseur van Riff-Raff, Bread and Roses en It’s a free world… heeft wat met working class heroes. "Arbeiders zijn boeiender omdat ze dichter bij de moeilijke beslissingen omtrent overleven staan," vertelt hij op het Film Fest Gent. "Kwetsbaarder ook en emotioneel naakter, met minder remmingen. Wanneer ik in de problemen zou zitten zou ik niet in een rijke omgeving willen wonen maar in een omgeving waar arme mensen leven." Het is duidelijk aan welke kant Loach staat; voor objectieve afstandelijkheid of nuancering moet je niet bij hem zijn. "Ik vind het laf om bij bepaalde verhalen afstand te houden," stelt Loach, "filmmakers moeten stelling nemen en niet zomaar wijzen op symptomen. Ze moeten naar het grotere beeld kijken en mensen doen inzien wat voor verandering kan zorgen."
Dat leidt tot een soort binaire sociale cinema. In de openingsscène volgen we een telefonisch duel tussen een steun behoevende zestiger die last heeft van zijn hart en een anonieme ambtenaar die de man via absurde vragen in een hokje wil stoppen. Daniel Blake wordt fijngemalen door een kafkaëske bureaucratie die hem in een catch 22-situatie wurmt: hij mag niet werken maar tegelijk móet hij werken. Anders wordt hij financieel gestraft, net als Katie, een alleenstaande moeder die hij ontmoet wanneer ze hardhandig uit het kantoor van de sociale dienst wordt gezet. Ze worden elkaars steun en toeverlaat.
I, Daniel Blake draait uit op een krachtmeting tussen het proletariaat en een neoliberale overheid die de verzorgingsstaat al lang heeft afgezworen. De arbeiders worden gestraft en vernederd; in een schrijnende voedselbankscène stort een door honger en stress uitgeputte Katie voor de ogen van haar kinderen in. Daniel rebelleert door een stukje straattoneel op te voeren. De Italiaanse regisseur Luchino Visconti verklaarde ooit zijn liefde voor melodrama "omdat het gesitueerd is op het raakvlak van leven en theater" en Loach volgt hem daarin. Daniel, die zich in de leeuwenkooi van een wreedaardig kapitalisme bevindt, voert op straat een tragisch stukje commedia dell’arte op waarmee hij een gemeenschapsgevoel creëert bij de toeschouwers. Ken Loach was altijd al geïnteresseerd in het vatten van leven op film maar dan wel via realisme met komische en theatrale accenten. I, Daniel Blake is geen kitchen sink-documentaire maar een theatraal melodrama dat alles uitvergroot. Vernederingen, onrecht, schaamte- en schuldgevoelens. Uiteraard zonder nuances en happy end. Maar met des te meer overtuiging en woede.

Ivo De Kock