HOLY SMOKE

In Holy smoke wordt Harvey Keitel ingehuurd om sektelid Kate Winslet te deprogrammeren. Regisseur Jane Campion gebruikt dit thema als opstapje voor een verbitterde machtsstrijd tussen de seksen. De man verliest, maar het is de vraag of de vrouw gewonnen heeft.

Het oeuvre van de Nieuw-Zeelandse regisseur Jane Campion is overladen met prijzen. An angel at my table sleepte in 1990 in Venetië zeven onderscheidingen weg, waaronder de speciale juryprijs voor de beste film. The piano ging in 1992 in Cannes met de Gouden Palm aan de haal en won vervolgens drie Oscars, onder meer die voor het beste scenario. Campions nieuwste film Holy smoke hoeft niet te rekenen op een vergelijkbare steunbetuiging. In de Verenigde Staten werd de film door de pers zuinigjes ontvangen.
Terecht. Ruth Barron (Kate Winslet) is in India in de ban geraakt van de goeroe Chidaatma Baba. Een vriendin brengt het slechte nieuws in geuren en kleuren over aan het thuisfront, een Australisch ‘white trash’-gezin. De familie schrikt zich een hoedje en de astmatische moeder (Julie Hamilton) stelt zich ter plekke op de hoogte van de omvang van de calamiteit. Nu, die is niet gering. In het café waar ze met Ruth afspreekt blijkt het al niet pluis: haar dochter drinkt iets dat niet in een flesje zit maar gewoon in de keuken is bereid, en het toilet bestaat uit een gat in de grond. Bij de sekte gaat het er zedenloos aan toe, getuige het feit dat alle vrouwelijke leden zich echtgenote van Baba noemen. Dat deze huwelijken van platonische aard zijn, maakt voor de moeder weinig verschil. Tussen de astma-aanvallen door speelt ze haar troefkaart uit: de vader van Ruth verkeert zogenaamd in kritieke toestand en heeft haar nodig aan zijn sterfbed.

Prietpraat
Ruth laat zich chanteren en keert terug naar Australië, waar ze haar allerminst doodzieke vader een partijtje golf ziet spelen. Ruth voelt zich verraden, en dat gevoel neemt alleen maar toe wanneer een zekere PJ Waters (Harvey Keitel) zich aandient. Waters is van beroep deprogrammeur: iemand die de hersenspoeling van sekteleden ongedaan maakt. Hij heeft een imponerende staat van dienst. Van zijn 189 eerdere behandelingen is slechts 3,5 procent mislukt.
Tijdens een driedaagse training in een afgelegen huis moet Ruth weer de oude worden. Tot het moment dat Waters zijn entree maakt, is Holy smoke een redelijk onderhoudende komedie, zij het één die gebukt gaat onder een simplistische maatschappijvisie. Campion contrasteert het serene sekteleven met de benepen en intolerante opvattingen van de gezinsleden. De acteurs worden volop in de gelegenheid gesteld er op los te schmieren, opdat de boodschap maar niet verkeerd verstaan wordt.
Met Harvey Keitel op de set slaat de regisseur een andere weg in. De driedaagse therapie verwordt al snel tot een machtsspel tussen de seksen. Eerder heeft Waters aan de ouders uitgelegd dat fase één van zijn strijdplan tot doel heeft de cliënt respect voor de therapeut bij te brengen. Dit nu is wel het laatste waar hij in slaagt: Ruth kijkt onbarmhartig door zijn loze prietpraat heen.

Seksistisch
Nu is het ook wel moeilijk om een deprogrammeur van het kaliber Waters serieus te nemen. Hij heeft met zijn spiegelende zonnebril, snorretje, achterover gekamd haar en cowboylaarzen de allure van een kleine crimineel of een louche verkoper. Verder straalt de geilheid van zijn gezicht af, en kan hij bijvoorbeeld geen weerstand bieden aan de avances van Ruths onnozele schoonzusje (Sophie Lee). Het is moeilijk in te zien waarom Ruth zich desondanks seksueel tot deze charlatan aangetrokken voelt. Tijdens een emotionele breakdown vraagt ze PJ om hulp, en krijgt die in de vorm van seks. Daarna is het vallen en opstaan: Ruth schimpt op Waters’ seksistische mentaliteit, maar gaat vervolgens toch weer met hem naar bed. Enzovoorts.
Het is om moe van te worden, zeker voor PJ die inmiddels tot over zijn oren verliefd is en alle therapeutische overwegingen uit het oog heeft verloren. Na de zoveelste vernedering — Ruth stift zijn lippen en trekt hem een knalrode jurk aan — doet hij zelfs een beroep op haar menselijkheid, een noviteit in zijn gedragsrepertoire. "Be kind," schrijft hij in spiegelschrift op haar voorhoofd.
Het acteren is zo goed als het chaotische scenario het toelaat. Kate Winslets monumentale gestalte valt moeilijk te negeren, en ze gaat niet zichtbaar gebukt onder de talrijke stemmingswisselingen waaraan Ruth onderhevig is. Harvey Keitel staat voor een onmogelijke opgave en het enige dat hem nagedragen kan worden, is dat hij zijn medewerking aan dit project verleend heeft. De beste rol in de film is weggelegd voor het weidse Australische landschap, dat door cameraman Dion Beebe liefdevol in beeld wordt gebracht. Jammer dat in die mooie plaatjes zo’n lelijk verhaal wordt verteld.

Hans Knegtmans