Historiás que só existem quando lembradas
Het dorp waar de tijd stilstaat
De komst van de jonge Rita doorbreekt oude patronen in het dorpje Jotuomba waar de mensen zo lang leven dat God het kerkhof maar op slot deed.
Rita komt aanwaaien. Niet letterlijk. Ze komt lopend naar het afgelegen dorpje Jotuomba, over een spoorlijn die al decennia niet gebruikt lijkt. Het is dezelfde spoorlijn die de oude Madalena dagelijks oversteekt om haar versgebakken broodjes te bezorgen bij het café van Antônio. Ook die routine lijkt al decennia ongewijzigd: al kibbelend legt Madalena de broodjes in de kast en maakt Antônio de koffie, voordat de twee samen op een bankje in de zon gaan zitten en zij zegt dat hij geen koffie kan maken. Het hele dorp lijkt gevangen in een gemoedelijke routine waarin elke bejaarde bewoner zijn rol heeft — niet vastgeroest, maar juist door eindeloze herhaling geperfectioneerd. Zo oud zijn de bewoners, dat het kerkhof op slot is gedaan.
Regisseur Júlia Murat legt dit dorpsleven liefdevol vast in lome shots in de opening van Historiás que só existem quando lembradas (‘Verhalen die alleen bestaan wanneer ze herinnerd worden’). Maar dan verschijnt Rita. En met haar verschijnt wat filmische energie: waar zij is, wordt de camera beweeglijker en doorbreekt muziek de soundtrack van serene natuurgeluiden. Het jonge meisje in het oude dorp is een vat vol tegenstrijdigheden. Als fotografe vereert ze een antieke techniek — ze creëert spookachtige beelden met een zelfgebouwde camera obscura — en lijkt ze de rust van het dorp te zoeken, maar tegelijk heeft ze daar niet het geduld voor en danst ze wild op springerige popliedjes van Franz Ferdinand op haar iPod.
Rita zet het dorpsleven op zijn kop, maar wil zich niet aan de essentiële loomheid ervan ontworstelen. Historiás… is traag maar wordt nergens saai, is sussend maar nooit slaapverwekkend. De magisch-realistische eindeloze hetzelfdeheid is blijvend in Jotuomba, een fictioneel dorpje dat de echte tragedie van de Braziliaanse Paraíba-vallei toont: wat dankzij rijke koffieplantages eens een bloeiende regio was, is nu een in verval geraakt gebied vol braakliggende landgoederen en spookstadjes. Maar Historiás… is geen terneergeslagen film. Integendeel: Rita’s zachtmoedige botsingen met de dorpsroutines zijn de basis voor de zomerse melancholie van Murats film. 78 minuten vederlichte overdenkingen over vergankelijkheid.
Joost Broeren
