HET SCHADUWRIJK

Het kaarsvlammetje van het verleden

  • Datum 12-01-2011
  • Auteur
  • Gerelateerde Films HET SCHADUWRIJK
  • Regie
    Kees Hin
    Te zien vanaf
    01-01-1993
    Land
    Nederland
  • Deel dit artikel

José Kuijpers en Tanja den Broeder bekijken het verleden

Kees Hin, meer bekend om zijn documentaires, zoals Een wolk van groen over het weekblad De Groene Amsterdammer, heeft zijn vierde lange speelfilm afgeleverd. Het schaduwrijk, waar K. Schippers het scenario voor schreef, gaat over het geheugen. Of, zoals in de film gezegd wordt: "hoe je het geheugen kunt voorbereiden".

De film draait om één gebeurtenis in het leven van de hoofdfiguur. Dit aanknopingspunt voor het geheugen is ook nog letterlijk het centrum van een draaiende beweging: het moment dat de hoofdpersoon als jong meisje door haar vader in het rond werd gedraaid op de dag dat hij voorgoed het gezin zou verlaten. Het is een middelpuntzoekende en tegelijk middelpuntvliedende constructie die de film vanaf het begin bepaalt. Hin doet als het ware een onderzoek naar het waarom van het geheugen, waarom dat ene moment het in belangrijkheid wint van al die andere momenten tussen vader en dochter. Hier komt de documentairemaker om de hoek kijken, de documentairemaker Kees Hin die zich ook in die positie bewust is van de relatie tussen verleden en emotie.

Schimmenspel
Een klaarblijkelijk normaal gezin op de laatste dag van hun gezin-zijn. Hoe het zover gekomen is, wordt niet uit de doeken gedaan. Vader is oogarts en moeder zangeres. Twee tegenstrijdige carrière-bewegingen kan je dan concluderen, maar ondertussen valt er geen onvertogen woord. Na een reisje naar Brussel wordt vader gewoon achtergelaten, want hij moet nog naar een congres of zoiets en dat is dat. Voor het afscheid krijgt het dochtertje nog een laatste cadeautje: een schimmenspel dat ze samen op een tweedehandsmarkt hadden zien staan.
Dit toneeltje wordt het kader van haar zoektocht naar haar verdwenen vader. Ze speelt er mee op de zolder van het nu voor moeder en dochter veel te grote doktershuis. Het kaarsvlammetje, de lichtbron van het schimmenspel, is de oorzaak van de gedeeltelijke vernietiging van deze laatste tastbare herinnering aan haar vader.
Veel later als jonge vrouw herontdekt ze deze resten, en probeert ze deze te herstellen om zo de weg terug te vinden. Ze doet dat met dezelfde vriendin van toen, degene die een beetje onvoorzichtig met de kaars omsprong. Deze breuk van pakweg twintig jaar verhoogt het gevoel van afstandelijkheid. Je weet nog nauwelijks iets over het jonge gezin of je zit al in een andere levensfase. En ook dan wordt er niet veel aan karakteropbouwend heden getoond. Hin zet al zijn kaarten op de structuur van het voortdurend terugschakelen naar de eerste versnelling van vroeger.

Home video
Het scenario van K. Schippers klopt als een bus en dat is misschien meteen de zwakte ervan. Alle facetten zijn zo gepolijst dat ze elkaar weerspiegelen. Er zit geen enkel onverwacht bizar randje aan. Datgene waardoor je geïnteresseerd raakt in een karakter, de handeling in het hier en nu en psychologisch reacties daarop zijn te schaars aanwezig. Het heden wordt opgebouwd door spelletjes met het verleden. "Als je van te voren weet dat een gebeurtenis belangrijk kan zijn, kan je het vast voorbereiden voor het geheugen."
Via het schimmenspel wordt voortdurend heen en weer geschakeld tussen heden en verleden alsof het een voorloper van het medium video is en in dit geval de home video van de dochter van de oogarts. Het oog, het zien, de schim, het herinneringsbeeld, het filmbeeld, het oproepen van het verleden, de vernietiging van het verleden. Allemaal abstracte bouwstenen die in het verhaal een dusdanig gewicht worden toegemeten, dat er voor een meeslepend heden geen plaats meer is.
Er komen ook geen personages meer bij, we moeten het doen met het gezin en wat mensen op de markt in Brussel, waar vader haar voor het allerlaatst ronddraaide. De scènes met het tweede gezin, met het tweede dochtertje (Iris!) van de oogarts voegen weinig nieuws toe. Wel weet Victor Löw als een eigenaardig mannetje dat het heden en het verleden schijnt te kunnen regisseren de film een draai te geven waardoor de steeds met een ander camerastandpunt gefilmde scènes de sfeer van een komisch ballet krijgen. De pogingen die worden ondernomen het verleden te herstellen kunnen niet anders dan kunstmatig zijn, schijnt de conclusie te zijn. Vader en dochter blijven gescheiden. Ze kan alleen nog bij hem terecht als patiënt.

Eddy van der Meer