GOYA’S GHOSTS

goya’s ghosts gaat eerder over de roerige tijden waarin Goya leefde, dan over de kunstenaar zelf.

Nam Milos Forman het in zijn Mozart-biografie amadeus (1984) ruim met de feiten, in goya’s ghosts slaat hij ze soms gewoon over. Het doet er voor Forman nauwelijks toe wie die Spaanse schilder precies was, of wie hij had kunnen zijn. Stellan Skarsgård lijkt op Goya, zwaait met het penseel en verzorgt een TELEAC-cursus etsen, maar dat is ongeveer alles wat de film als kunstenaarsportret te bieden heeft. Forman is vooral geïnteresseerd in de roerige periode waarin Goya leefde, en wat maakt het dan nog uit dat de man getrouwd en vader was — om wat dingen te noemen die je in de bioscoop niet zult leren.
Natuurlijk impliceert de titel dat Goya aan de zijlijn staat, gereduceerd tot een getuige met een eerlijk oog voor alles wat zijn Spanje zo absurd en tragisch maakte. Wat telt zijn de geesten die door dat verscheurde land dwalen, en die Goya de ene keer fijntjes in de verf zet en de andere keer met wilde uithalen uitsmeert. De film begint in 1792 — een jaar na Mozarts dood — en toont aan de hand van de hypocriete broeder Lorenzo (Javier Bardem), Goya en zijn muze Inés (Natalie Portman) hoe de koningsfamilie, de Inquisitie, Franse revolutionairen en Britse bezetters vanuit verschillende overtuigingen hetzelfde schrikbewind voeren. Religieuze geesten, koninklijke, revolutionaire en hoerige geesten, allemaal houden ze zich overeind met leugens, geweld en hielenlikkerij. Tot ze in de kerker of het gesticht belanden, vermoord worden of terechtgesteld. Irak in Madrid, zeg maar.

Dwerg
Van Goya’s oeuvre krijgen we weinig te zien. Forman heeft zich niet laten verleiden tot 3D-replica’s à la girl with a pearl earring (2003). Eerder wil hij het duistere surrealisme treffen van Goya’s van gruwel, verminking en rampspoed vergeven werk. Dus duikt de film voortdurend onder in vochtige kelders en zompige taveernes, komt elke tien minuten wel ergens een dwerg voorbij en hangt broeder Bardem opeens te bungelen boven de tafel waaraan hij zo-even nog smakelijk dineerde. Op zo’n moment lijkt het wel Monty Python of Buñuel — ook omdat Bardem in niet hangende staat zó vroom kijkt en zijn handen zó vroom gevouwen houdt dat het vanzelf absurd wordt.
Trouwens, waar moet Goya de tijd vandaan halen om te schilderen wanneer het kronkelende script hem van hot naar her stuurt om Inés uit de klauwen van de slechteriken te houden, en halverwege ook nog met haar verloren dochter Alicia op de proppen komt? De arme man rent zich de benen uit het lijf. Overigens wordt Alicia eveneens door Portman vertolkt, en hoewel moeder en dochter in jaren én gezondheid sterk van elkaar verschillen, moest het onderscheid tussen de rollen blijkbaar ook dentaal worden beklemtoond: in de rol van Inés scharrelt Portland rond met een prop in haar mond, als Alicia kakelt ze met het kunstgebit van een vampier. Wat de bedoeling van goya’s ghosts ook mag zijn, zodra een kostuumdrama met gebitsprotheses de aandacht vangt is toch een plank flink misgeslagen.

Kevin Toma