Gett — The Divorce Trial of Viviane Amsalem

Een vormvast scheidingsdrama dat de absurde implicaties van Israëls religieus-­fundamentalistische huwelijkswetten haarfijn ontleedt.

‘Normaal’ is een van de meest gebruikte woorden in de scheidingszaak van Viviane en Elisha Amsalem, een zaak die in de bioscoop bijna twee uur in beslag neemt, maar in vertelde tijd ruim vijf jaar bestrijkt. Dat woord staat symbool voor de strijd om het morele gelijk, waarin een vrouw in Israël terechtkomt wanneer ze haar persoonlijke vrijheid zoekt.
Gett (Hebreeuws voor ‘echtscheidingsbeschikking’) is het laatste deel van een trilogie rond het fictieve personage Viviane Amsalem, geschreven en geregisseerd door Ronit Elkabetz (die ook de hoofdrol speelt) en haar broer Shlomi. Haar huwelijk was het onderwerp van To Take a Wife (2004) en de relatie met haar familieclan stond centraal in Shiva (2008).
Omdat Gett de eerste uit de reeks is die in Nederland wordt uitgebracht, zullen de meesten van ons de film bekijken zonder kennis van Viviane’s voorgeschiedenis. Dat is niet erg: het sluit zelfs perfect aan bij de keuze van de makers om binnen de vier muren van de rechtbank te blijven. Want terwijl de echtgenoten en hun vertegenwoordigers pendelen tussen de wachtkamer en het grauwe lokaal waar de zittingen worden gehouden, vraag je je natúúrlijk af: hoe steekt dat huwelijk dan in elkaar? Naarmate de rechters steeds dieper ingaan op de gedragingen van Viviane en haar man Elisha, groeit echter ook het besef hoe vreemd en ongepast die benadering is. De reden waarom Viviane haar keuze moet verdedigen om een relatie te beëindigen waaruit alle liefde is verdwenen, is schokkend archaïsch: het huwelijk bestaat in de Israëlische wetgeving niet als verbintenis tussen individuele burgers, maar alleen als een religieus contract ter meerdere glorie van het jodendom. Tenzij hij aantoonbaar faalt als echtgenoot, is het de man die bepaalt of er wordt gescheiden. En een scheiding is precies wat Elisha niet wil.
De slepende rechtszaak ontwikkelt zich als een omgekeerd schaakspel, waarbij gaandeweg meer stukken op het bord verschijnen: om de impasse te doorbreken roept de rechter getuigen op. Al die verschillende personages brengen vaart en een beetje lucht in het drama, dat daardoor aan een al te claustrofobische opzet ontsnapt. De camera blijft tijdens de hele film een statische observator en het decor is kaal: dat geeft alle ruimte aan de acteurs, die daar over het algemeen uitstekend raad mee weten. Indrukwekkend is Elkabetz in haar belichaming van Viviane, die murw en strijdbaar tegelijk de straf voor haar vrouw-zijn ondergaat, als een hedendaagse Jeanne d’Arc.

Sasja Koetsier