Geronimo

In Geronimo krijgt het klassieke verhaal over verboden liefde een nieuwe wending. In een broeierige Zuid-Franse banlieue wordt een vete uitgevochten, nadat de jonge Nil weigert om uitgehuwelijkt te worden.

Door Omar Larabi

De zestienjarige Nil (Nailia Harzoune) maakt op de dag van haar gearrangeerde huwelijk een onomkeerbare keuze. Rennend in haar maagdelijk witte jurk vlucht ze achterop de motor van haar geliefde Lucky (David Murgia). Haar broer Fazil (Rachid Yous) is onverbiddelijk. Als ze niet met de door zijn familie toegewezen man trouwt, dan moet ze dood: “Het is alsof ze onze zielen heeft besmeurd.” Een vete tussen de Turkse familie van Nil en de Roma-familie van Lucky volgt. Geronimo (Céline Sallette), een jongerenwerker uit een Zuid-Franse achterstandswijk, gaat bemiddelen tussen de ruziënde families.
De vastberaden Fazil wijkt echter niet van zijn standpunt. De eer van zijn familie is aangetast. Lang­zaam dringt bij Nil door dat ze voorgoed afscheid heeft genomen van haar familie. We zien haar in beraad, zittend aan het spoor, nog steeds in haar bruidsjurk, terwijl de treinen voorbij denderen. Maar het verdriet maakt snel plaats voor blijdschap wanneer ze Lucky omhelst. Vervolgens zien we het conflict dat de twee hebben veroorzaakt in enigmatisch gefilmde dansscènes — zoals we gewend zijn van filmmaker Tony Gatlif (1948).

Confrontatie
Ondanks alle tegenslagen wordt er dus flink gemusiceerd en gedanst, waarbij Gatlif traditionele Roma-muziek met castagnetten, violen en gitaren mixt met hiphop-beats uit een draaitafel. Er wordt fel gebreakdancet. Die broeierige momenten vormen steeds de opmaat naar het drama dat volgt. Het doet denken aan Gatlifs film Vengo (2000), waarin gezinshoofd Caco zichzelf voor even verliest in de verstikkende flamenco van Andalusië.
Ook Exils (2004) bevat zo’n beklemmende scène waarin de geliefden Zano en Naima helemaal opgaan in bezwerend Noord-Afrikaans getrommel. Het zijn sleutelmomenten waarin de personages herboren worden, en de kijker met hen. Muziek heeft een helende functie. Daardoor kan Zano de grote indrukken die hij heeft opgedaan in zijn reis naar Algerije verwerken. In het dorp van zijn ouders waart de geest van de zigeuner rond, maar het enige fysieke bewijs daarvan zijn wat foto’s en een grafzerk met een kruis. Andere sporen van de Roma in Algerije zijn na de onafhankelijkheidsoorlog, toen ze werden verdreven, snel verdwenen.
Het is exemplarisch voor Gatlifs angst dat de unieke cultuur van de Roma zal verdwijnen, zoals hij zag gebeuren voordat hij in de jaren zestig Algerije ontvluchtte. Om dat te voorkomen is Gatlif een soort regisseur-antropoloog geworden. In 1993 kwam hij met de documentaire Latcho drom: een muzikale canon van de geschiedenis van het Roma-volk. De Roma, versnipperd over de wereld en gezegend met een onuitputtelijke reislust, lijken bewust ontheemd te zijn — en bijna verdwenen. Jaren later fictionaliseerde Gatlif in Korkoro (2009) de systematische vervolging van de Roma tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Gatlif wil niet simpelweg een doorsnee indruk geven van het Roma-volk. Vaak zoekt hij de confrontatie door taboeonderwerpen aan te snijden, zoals hij in Geronimo doet met problemen rond immigratie. De Roma in Europa moeten zich in zijn ogen realiseren dat hun opvattingen over het beslechten van conflicten niet gedeeld worden door de rest van de samenleving. In Vengo liet hij, net als in Geronimo, zien hoe een vete niet wordt opgelost door dialoog, maar door geweld.

Romeo en Julia
Zo laat hij de Roma telkens in een ander daglicht zien, in een oprechte poging de ziel van het volk te spiegelen. Zijn werkwijze — bijvoorbeeld in Geronimo — lijkt soms grillig en incoherent. Hij springt van de hak op de tak, met een scenario waar best wat op aan te merken is. Zo dienen de dansscènes zich vaak ineens aan, zonder een duidelijke aanleiding. Maar de passie en gedrevenheid van zijn personages gecombineerd met een uitzonderlijk ritmische montage maken veel goed. Het ruwe bestaan hoeft ook niet zo netjes en geprononceerd getoond te worden. Onbezonnenheid mag best geaccentueerd worden. Daarom werkt hij in Geronimo opnieuw met niet-professionele acteurs, zo van de straat geplukt. Op de set is bovendien veel ruimte voor improvisatie.
Daarnaast heeft Gatlif een opvallende voorkeur voor vrijgevochten vrouwen. In Transylvania (2006) komt Zingarina (Asia Argento) na een lange reis naar Roemenië voor een verrassing te staan: haar liefde wordt niet beantwoord. Maar haar oplossing ligt niet in vergelding. In Korkoro speelt Marie-Josée Croze de behoedzame Yvette Lundi die Roma-gezinnen in de Tweede Wereldoorlog hielp aan valse paspoorten. En nu is het de beurt aan Céline Sallette (Geronimo), precies de actrice die Gatlif zocht. Ze offert zich op voor de gemeenschap. Ze regelt een slaapplek voor Nil en Lucky, want ze gelooft dat liefde alles overwint. Een bewuste parallel met Romeo en Julia en West Side Story, aangevuld met Gatlifs onbetwistbare boodschap dat uithuwelijking niet meer van deze tijd is.