GARAGE

Regisseur Lenny Abrahamson en scenarist Mark O’Halloran plegen met garage opnieuw een verbluffende sectie op de (Ierse) samenleving.

"Never go full retard." Deze zin van Robert Downey Jr. in het politiek incorrecte tropic thunder (Ben Stiller, 2008) deed stof opwaaien in Amerika. Het zou onnodig kwetsend zijn voor verstandelijk gehandicapten en hun naasten. Downey Jr. speelt een acteur die een collega uitlegt dat je beter kan kiezen voor de rol waarin de gehandicapte stiekem briljant is (zoals Dustin Hoffman in rain man) als je in aanmerking wilt komen voor een Oscar. Vaak is zo’n rol dan ook een tour de force van de acteur. In de Ierse film garage is dat niet anders, maar de rol van komiek Pat Shortt als de zwakbegaafde pompbediende Josie dient in een andere categorie ingedeeld te worden. Het gaat hier namelijk om een van de tragische helden van de cinema.
Regisseur Lenny Abrahamson liet in zijn debuut adam & paul (2004) al zien goed raad te weten met verschoppelingen. Toen portretteerde hij twee dakloze verslaafden in Dublin even meedogenloos als liefdevol en nu is het de beurt aan Josie, de voor dorpsgek versleten goedzak.

Emmer
Net als in zijn debuut laat Abrahamson in garage het vertier van korte duur zijn. Zo bezien moet de term tragikomedie omgekeerd (dus ‘komitragedie’) en strikt lineair begrepen worden. Eerst mag de toeschouwer nog hartelijk lachen om tedere en triviale scènes, maar gaandeweg komt de stilte. In de films van Abrahamson begint het onherroepelijk te lekken; het eerste water sijpelt door zonder dat je er erg in hebt. Als je het dan door hebt en het lek wilt repareren, is eigenlijk al te laat. je kunt er alleen nog een emmer onder zetten.
De inwoners van zijn dorp hebben Josie gepacificeerd; hij woont in de garage bij de benzinepomp, leeft geïsoleerd en wordt geregeld uitgelachen. Abrahamson heeft samen met zijn vaste scenarioschrijver Mark O’Halloran de toeschouwer snel gewonnen voor Josie, dus dat uitlachen door de dorpelingen kun je in eerste instantie makkelijk veroordelen. Totdat je er geleidelijk achterkomt dat de scenarist en regisseur jou in dezelfde positie hebben gemanoeuvreerd: heb je Josie nou ook uit zitten lachen? Zo is garage tegelijkertijd zowel een hartelijk portret als een Foucaultiaanse machtsstudie.
Het was de Franse filosoof Michel Foucault die blootlegde hoe de samenleving door de geschiedenis heen met mensen als Josie omgaat; de macht om te bepalen wat normaal is en wat niet en hoe het abnormale vervolgens geïsoleerd wordt. En daarom is ‘retard’ van Downey Jr. en het stigmatiseren van geestelijk gehandicapten zo kwalijk. Dus is Josie, zoals gezegd, een van de tragische helden van de cinema, evengoed inwisselbaar voor De Sicca’s Umberto (umberto d., 1952) als Charles Bronson in death hunt (1981).
Dat heldendom van Josie zit in zijn bescheiden avontuur, in zijn bescheiden poging zijn belevingswereld te vergroten. Josie, waggelend door een kapotte heup, trekt op met een kwetsbare puber. Maar veel meer dan naar de zonsondergang staren onder het genot van een halve liter bier en een peukie doen ze niet. En daar zit juist de kracht in.

Asher Boersma