FRESH AIR

Moeder spuit kwistig met toiletverfrisser terwijl dochter het liefst een raampje openzet. De strak gestileerde Hongaarse tragikomedie fresh air laat zien hoe de twee langs elkaar heen leven.

De Finse en Hongaarse taal hebben gemeenschappelijke wortels, maar de overeenkomst tussen beide landen gaat verder dan de voor buitenlanders zo krankzinnige letterstapels. Aki Kaurismäki blijkt een Hongaarse ‘zus’ te hebben, Ágnes Kocsis, die met haar debuut fresh air laat zien dat ze haar beroemde voorbeeld goed heeft bestudeerd. Dezelfde strakke kadreringen van treurige taferelen, dezelfde droge humor, dezelfde koude winters. Het begin van de film spreekt boekdelen: een stijldansclub die De Verloren en Teruggevonden Harten heet en waar mimiekloos op de smartlap Summer is gone wordt geschuifeld. De pas 25-jarige Kocsis heeft ook een fijne neus voor troosteloze architectuur en symmetrische strakke vormen. Maar het blijft allemaal wel erg keurig en bedacht en niet zo doorleefd als het beste werk van Kaurismäki. Soms voelt het alsof ze een hippe retrowinkel heeft leeggekocht om het decor mee te vullen: een sobere woonkamer met veel jaren vijftig-spullen en een herfstig bos als behang moeten dienst doen als treurig middelpunt van het leven van moeder en dochter, maar komt vooral gestileerd over. In deze kamer slijten ze samen zwijgend hun dagen.

Naaimachine
Moeder is een knappe toiletjuffrouw die een zekere trots voor haar vak uitstraalt, maar de dochter wil een ander leven en gaat mode ontwerpen, hoewel zonder een spoortje glamour. Het modevak bestaat vooral uit lange dagen in het naaiatelier. Moeder koester haar kitscherige toilet als haar koninkrijk, waar ze zelfs het wc-papier mooi drapeert. Wie één stap buiten dit toiletgebouw zet, ziet enkel sombere metrogangen. Haar toewijding is ontroerend, maar haar inzet zou een beter doel verdienen, want ze vergeet het belangrijkste in haar leven: haar dochter. Het verschil tussen moeder en dochter uit zich het duidelijkst in de tegengestelde manieren waarop ze hun benauwde leven bestrijden: moeder spuit kwistig met toiletverfrissers terwijl dochter het liefst een raampje openzet. Die beeldspraak is een mooie vondst, die bewijst dat Kocsis weinig woorden nodig heeft om tragikomische levens te schetsen. Zoals zo vaak is er een heftige gebeurtenis voor nodig om de boel op te schudden.
Pluspunt van fresh air is de vreemde humor, zoals de man die vertelt over zijn levensgezellin die zo goed truffels kan ruiken maar het over zijn hond blijkt te hebben, of de bleue naaimachinereparateur die opeens een college natuurkunde over de kijker heen stort. Op de momenten dat taal niet afwezig is in de film dan is hij mooi onvoorspelbaar, als stilstaande lucht die onverwacht wild gaat stromen.

Mariska Graveland