Frantz

François Ozon onderzoekt in Frantz hoe moeilijk en belangrijk eerlijkheid is. Gebaseerd op Broken Lullaby van Ernst Lubitsch.

Een jonge Fransman, Adrien, raakt verstrikt in een web van leugens in het ingehouden en grotendeels in zwart-wit gefilmde melodrama Frantz, van veelfilmer Ozon. Ongeveer halverwege het verhaal, dat zich afspeelt in 1919, probeert Adrien, een voormalige militair, de waarheid onder ogen te komen en zijn geheim op papier te zetten in een unheimisch kamertje in een Duitse herberg. Maar het lukt hem niet en hij verfrommelt zijn brief. De persoon aan wie hij zijn geheim uit de doeken moet doen is Anna, de verloofde van Frantz Hoffmeister, een jonge soldaat die, net als bijna twee miljoen andere Duitse (jonge)mannen, in de loopgravenoorlog omkwam.
Het eerste deel van Ozons film laat zien hoe Adrien, een Parijzenaar, bloemen komt leggen op Frantz’ graf in een Saksisch provinciestadje. Net na de capitulatie zijn de anti-Franse gevoelens er heel sterk, maar Anna en ook Frantz’ moeder vragen de vreemdeling toch even binnen (de vader is aanvankelijk minder enthousiast: "Voor mij hebben alle Fransozen mijn zoon omgelegd", bromt hij). Alhoewel de Hoffmeisters Adrien niet kennen, zegt hij een goede vriend te zijn geweest van hun zoon, die voor de oorlog in Parijs studeerde. Door over hun gezamenlijke Parijse avonturen te vertellen en viool te spelen, een instrument dat ook Frantz meester was, brengt Adrien uiteindelijk weer een beetje kleur in het bestaan van Anna en de Hoffmeisters. Ook letterlijk, want Ozon schakelt voor Adriens herinneringen over naar kleurenbeeld. Om het contrast met het grauwe, rouwende heden verder te onderstrepen, zwelt ook de warmbloedige muziek van Philippe Rombi voor het eerst aan.
De serieuze, zelfs een beetje plechtige intrige van de eerste akte doet vooral denken aan de Amerikaanse studiofilms van de jaren dertig, die ook in zwart-wit waren. Dat is geen toeval, aangezien het scenario gedeeltelijk gebaseerd is op het drama Broken Lullaby (1932) van Ernst Lubitsch. Maar Ozon wil geen stoffige hommage maken: nadat Adrien het papier opzij heeft gesmeten en hij Anna eindelijk de waarheid heeft opgebiecht, neemt Ozon als scenarioschrijver het stokje over en wordt het morele grijsgebied van Frantz in plaats van duidelijker zwart-wit juist nog complexer.
De regisseur van Franse vrouwenfilms zoals 8 femmes, Potiche en Swimming Pool kiest het perspectief van de aanvankelijk onbedorven Anna (Lubitsch bleef bij Adrien). Nadat ze geconfronteerd wordt met Adriens leugens in Duitsland ontwikkelt de Duitse zich in het tweede deel, dat zich in Frankrijk afspeelt, tot zowel een vrouwelijk spiegelbeeld als een tegenpool van de Parijzenaar. Adrien en Anna worstelen beiden met Frantz’ afwezigheid, flirten met de dood en ook Anna krijgt een scène waarin ze probeert de waarheid die alleen zij kent op papier te zetten, wat ook haar niet lukt.
Beide personages, met finesse en diepgang gespeeld door Paula Beers en Pierre Niney, hebben goede bedoelingen en houden ten dele een fictieve wereld in stand om de goede vrede zo min mogelijk te verstoren en zo de pijn uit de weg te gaan. Frantz onderzoekt hoe moeilijk en belangrijk eerlijkheid is, op persoonlijk, familiaal, nationaal én Europees niveau. "Soms doet een leugen minder pijn", zegt zelfs een pastoor, hoewel Frantz ook laat zien dat bijvoorbeeld blind nationalisme, gebaseerd op (gedeeltelijke) onwaarheden, juist heel gevaarlijk kan zijn.

Boyd van Hoeij