FOREIGN LAND

Zwart en wit staan, volgens fotograaf Robert Frank, voor wanhoop en hoop. Dat was mede de reden waarom het Braziliaanse regisseursduo Walter Salles en Daniela Thomas besloot om de film Foreign land in zwart-wit te draaien. Want het gaat over jonge Brazilianen die als gevolg van de economische crisis het land verlaten en vervolgens enigszins het spoor bijster raken.

Brazilië, 1990. De eerste democratisch gekozen president Fernando Collor kondigt aan dat alle spaartegoeden en andere lopende rekeningen voor een deel bevroren zullen worden. Net zoals iedere Amerikaan weet wat hij deed op de dag dat J.F.Kennedy werd vermoord, zo herinnert iedere Braziliaan zich de dag in 1990 dat niemand meer bij zijn geld kon komen. In Foreign land krijgt de moeder van de 21-jarige Paco een dodelijke hartaanval als ze zittende voor de televisie het nieuws te horen krijgt. Ze had net besloten om een dure reis te maken naar haar geboortestad San Sebastian in Spanje. Van de ene dag op de andere staat zoonlief Paco — type verwend moederskindje — er alleen voor. Zonder familie, zonder vrienden en vooral zonder geld.
Parallel aan Paco’s lot in Sao Paulo, voltrekt zich dat van Alex in Lissabon. Ze is een jonge Braziliaanse die in de hoop op een beter leven ooit in Lissabon gestrand is, maar droomt van een terugkeer naar Brazilië. Ze woont samen met een verslaafde muzikant die tevens als tussenpersoon voor een smokkelaar optreedt. Door een reeks van toevalligheden, waarbij je af en toe het gevoel hebt: ‘het is te mooi om waar te zijn’, ontmoeten Paco en Alex elkaar in Lissabon. Als een onvervalst film noir liefdespaar — of Belmondo en Seberg in À bout de souffle — slaan Alex en Paco op de vlucht, met als bestemming Spanje, om precies te zijn San Sebastian.

Poëtische dramatiek
Terwijl de Latijns-Amerikaanse literatuur in Nederland al jaren een ongekende populariteit geniet, is het met de vertoning van films uit dat continent nog steeds somber gesteld. Hooguit vier of vijf keer per jaar is er een in onze bioscopen te bewonderen. Bij het zien van Foreign land blijkt hoe onterecht dit is. De film biedt dezelfde mengeling van poëtische dramatiek, mysterieuze spanning en gepassioneerde erotiek, waar miljoenen lezers zo geboeid door zijn. Het gegeven van Foreign land blijft weliswaar iets te veel hangen in de uitgekauwde elementen van een romantische road movie, waarbij de twee geliefden moederziel alleen de strijd aanbinden tegen een meedogenloze bende, maar er is nu eenmaal geen betere voedingsbodem voor een gepassioneerd en noodlottig liefdesdrama.
Gelukkig zitten er in het scenario genoeg andere elementen die de gebrekkige plot compenseren. Het verhaal is volop gelardeerd met interessante verwijzingen naar de gemeenschappelijke geschiedenis van Portugal en Brazilië. Met gevoel voor historische dramatiek wordt smokkelwaar bijvoorbeeld getransporteerd in de antieke meubelstukken en relikwieën van een vergeten beschaving. Zonder dat op die manier overigens een geforceerde poging wordt gedaan om de oorzaak van de economische crisis te verklaren, geeft het een boeiende kijk op de verscheurdheid en de tragiek van Brazilië. Door de kennismaking met enkele Angolese immigranten die Alex in een hotel in Lissabon ontmoet, wordt bovendien het troebele en meer recente koloniale verleden van Portugal zijdelings aangestipt.

Stilistische schoonheid
Van de beide hoofdrolspelers maakt Fernanda Torres veruit de meeste indruk. In haar spel verenigt ze op schijnbaar achteloze wijze de gevoelens van een uitzichtloze machteloosheid met de roekeloze passie om tot het bittere einde door te zetten. Haar tegenspeler, de debuterende Fernando Alves Pinto, blijft in een aantal scènes te zeer de mooie jongen, die op de toneelschool geleerd heeft hoe hij bepaalde emoties moet ‘uit-acteren’.
Terwijl de meer ervaren Salles de regie en de montage voor zijn rekening nam, was debuterend co-regisseur Daniela Thomas verantwoordellijk voor de art-direction. De interieurscènes zien er iets te gelikt en verzorgd uit, maar de buitenopnames maken veel indruk door hun stilistische schoonheid. Met op de achtergrond een gestrande olietanker als het symbool van een vastgelopen natie, omhelzen Alex en Paco elkaar op het verlaten strand, waar ze die nacht de liefde hebben bedreven. Dit beeld van een ontluikende maar fatale liefde is wonderbaarlijk genoeg ook door de setfotograaf op heldere wijze vastgelegd. Goede stills zijn helaas namelijk nog steeds een grote zeldzaamheid.

François Stienen