FOR FUN

Het gekeutel van oude mannen

  • Datum 22-11-2010
  • Auteur
  • Gerelateerde Films FOR FUN
  • Regie
    Ning Ying
    Te zien vanaf
    01-01-1992
    Land
    China/Hong Kong
  • Deel dit artikel

Van een kleurrijk noodlotsdrama of een historisch epos kijken we niet meer op, maar een eigentijdse komedie is iets nieuws uit China. In plaats van exotisch blijkt China ook heel vertrouwd te kunnen zijn. En we blijken om dezelfde dingen te kunnen lachen als zij. Alleen die muziek, dat blijft wennen.

Hand in hand zaten ze op het hotelbed, in de Dagkrant van het laatste Filmfestival Rotterdam. De Chinese zusters Ning waren allebei te gast op het festival. Dai vanwege Discussions caused by a film’s filming being stopped, haar controversiële documentaire over de overheidssabotage van het werk van haar man, regisseur Zhang Yuan. Ying vanwege For fun, haar aanstekelijke film die in Rotterdam met veel enthousiasme werd ontvangen op de openingsavond. Dai schreef bovendien mee aan het scenario van For fun. Dat ze allebei films maken is min of meer toeval, lichtten ze in de Dagkrant toe. Dai hield eigenlijk meer van literatuur, Ying van muziek.
Dus bewerkten ze samen een roman over Beijing Opera (‘Peking Opera’ klinkt mooier, maar mag dat nog?). Oude Han is concierge en manus-van-alles bij de Beijing Opera Troupe. Als er moet worden gefigureerd of een rekwisiet moet worden vastgehouden, is Han altijd beschikbaar. Totdat hij met pensioen wordt gestuurd. Ter compensatie ontpopt de oude Han zich tot regelneef voor een groepje bejaarde amateurmusici, die hij omtovert tot een heus gezelschap met eigen oefenruimte. De ‘Beijing Opera Club voor ouderen’, uitsluitend voor oude mannen, bekwaamt zich in de finesses van muziek en zang. Het zelfingenomen gedrag van enkele leden, en met name Hans dictatoriale neigingen, leiden tot de nodige strubbelingen en conflicten. Terwijl het toch allemaal om de pret begonnen was.

Overlevering
Een beetje filmliefhebber weet langzamerhand wat hem te wachten staat bij Beijing Opera. In verschillende films waren ze de laatste paar jaar te bewonderen: de acteurs met hun minitieus beschilderde gezichten en hoge, snerpende zang, begeleid door gefragmenteerde muziek. Weinig harmonieus voor westerse oren wellicht, in China geniet de Beijing Opera enorme populariteit. Door middel van deze kunstvorm streeft men naar esthetische perfectie. Hierbij is de opvoeringspraktijk tegengesteld aan wat wij gewend zijn: niet originaliteit wordt gewaardeerd, maar het zo nauwkeurig mogelijk navolgen van de traditie. Motoriek, mimiek, dictie, intonatie; alles dient exact overeen te komen met de overlevering.
Net als in Farewell to my concubine is het in For fun fascinerend om te zien hoe men eindeloos dezelfde teksten herhaalt en dat sommige aria’s door die eeuwenlange herhaling noot voor noot zijn opgeslagen in het collectieve geheugen. Na de vraag wie wanneer mag zingen, gaat het meeste gebekvecht over de juiste interpretatie van de muziek. Voor niet-ingewijden zijn die subtiliteiten volstrekt onbegrijpelijk, wat alle opwinding nog een stuk grappiger maakt. Terwijl op een bepaald moment de oefenruimte zo’n beetje wordt afgebroken, staan twee van die muzikanten onverstoorbaar te kissebissen of die aria het nu wel of niet zonder intermezzo kan stellen. Hollandse senioren winden zich hooguit op over hondepoep of Dick Advocaat, niet over muziek van een paar eeuwen oud.

Mongool
Blijft de Beijing Opera dus een ‘vreemd’ fenomeen, voor het overige is For fun juist opvallend vertrouwd. De manier waarop deze kleine, bescheiden film omgaat met het eigenlijke onderwerp, ouderdom en de daarbij behorende emoties, is tot in de details herkenbaar voor de westerse toeschouwer. Dat heeft deels te maken met de soepele, intelligente regie van de deels in Rome opgeleide Ning Ying. Ritme en vertelwijze passen eerder bij een Europese kunstzinnige film dan bij wat we tot nog toe zagen uit China. Ying hanteert geregeld een omgekeerde zoom, als het personage van achterin beeld tot vlak voor de camera komt in plaats van andersom. Een ander geintje is dat de clubleden door een tv-ploeg worden geïnterviewd en wij het perspectief van die cameraman overnemen, inclusief het kunstlicht. Het ligt ook aan het scenario: het gekeutel van oude mannen blijkt universeel, zeker als je er een mongool en een nicht aan toevoegt.
Bovenal is het echter de humor, die de grenzen overstijgt. En die is weer voornamelijk te danken aan Huang Zongluo, de acteur die op meesterlijke wijze de rol van oude Han vertolkt. Zijn tragikomische manier van bewegen en mimiek zorgen voor een permanente glimlach en doen denken aan grootheden van de stomme film. Hij is de man die zijn identiteit ontleende aan zijn lullige baantje, die het niet kan verkroppen dat men zonder hem kan en die niet kan leven zonder regeltjes. For fun gaat over de strijd van deze man om het vacuüm van de pensionering te overwinnen. Een tragische held, onuitstaanbaar en onweerstaanbaar tegelijk. De triomfantelijke nonchalance als iemand wat van hem wil, de vernietigende blik als iemand hem durft terecht te wijzen, ze zijn schitterend. De woordeloze minachting die uit het bezoekje van de norse oude baas aan zijn jonge opvolgers spreekt, heeft alles in zich om een klassieke scène te worden.

Mark Duursma