FACTOTUM

Factotum, een adaptatie van de boeken van Bukowski, bewijst dat Bukowski beter gelezen dan verfilmd kan worden.

Henry Chinaski is een alcoholist die strompelend door het leven gaat: hij verslijt net zoveel banen als barkrukken en gaat van de ene naar de andere vrouw. Chinaski is schrijver en stuurt regelmatig zijn werk naar uitgevers, waar hij nooit iets van hoort. Hij is het literaire alter ego van cult-schrijver Charles Bukowski (1920-1994) die van zijn hobby’s een levensstijl maakte: drinken, van de ene baan naar de andere hobbelen, gokken en vrouwen waren zijn voornaamste bezigheden. Tussendoor beschreef hij zijn omzwervingen in een reeks boeken en verzen, met daarin een speciale plek voor de thema’s waanzin en de dood. Bukowski verhief het doelloze leven van een dronkelap en zwerver tot poëzie en maakte van zijn leven vermakelijke literatuur.
Dat is de filmmakers niet gelukt. Van poëzie is in de film Factotum bijna geen sprake — al doet de Noorse regisseur Bent Hamer (Kitchen stories, 2003) wel zijn best dat ervan te maken. Bukowski’s schrijfstijl is toegepast in de voice-over van Matt Dillon, maar dit is niet genoeg om de sfeer van de boeken goed over te brengen. Dit komt voor een deel door de casting: Dillon probeert te veel Bukowski te imiteren, wat resulteert in een gemaniëreerd optreden dat niet overtuigt. Lili Taylor speelt als zijn vriendin Jan haar zoveelste rol als ontspoorde vrouw en voegt met haar routineuze optreden niets nieuws toe aan haar oeuvre.

Schaamluis
Net als de charmeloze personages maakt de plot bijna geen ontwikkeling door en laat de film slechts enkele grappig bedoelde incidenten zien. Maar voor een karakterschets blijft de film te veel aan de oppervlakte hangen. Door die oppervlakkigheid is er geen sprake van betrokkenheid bij de kijker. Als zwarte komedie werkt de film redelijk. De veelal droevige situaties worden verlicht door de niets-aan-de-hand-houding van de personages en de droge opmerkingen van Chinaski. Er is een leuke scène waarin Jan Chinaski’s verbrande scrotum inbindt met gaas nadat hij veel te lang antischaamluiscrème op heeft gehad. Het is bijna ontroerend omdat er voor het eerst sprake is van genegenheid tussen de personages. Voor de rest ontbreekt intimiteit — wat opvallend is voor mensen die zoveel seks met elkaar hebben. Mooi is de cinematografie van John Christian Rosenlund. Hij heeft een voorkeur voor een warme belichting die de namiddag suggereert. Dit geeft het leven van de alcoholist nog een soort van gouden gloed en suggereert een voortdurend happy hour.
Factotum (wat ‘manusje van alles’ betekent) is niet de eerste verfilming van Bukowski’s werk. Eerst waren er Crazy love (Dominique Deruddere, 1987), Barfly (Barbet Schroeder, 1986) en Marco Ferreri’s Storie di ordinaria follia (Tales of ordinary madness) uit 1981. In de documentaire Born into this (John Dullaghan, 2003) komt de schrijver zelf aan het woord: daar komt hij in filmvorm toch het best tot zijn recht.

Michael Minneboo