EL ORFANATO

Juan Bayona kiest voor vakkundig opgebouwde spanning in plaats van kunstmatige schrikeffecten in de horrorthriller el orfanato.

De 7-jarige Simón had al langer twee denkbeeldige vriendjes. Zijn ouders Laura (Belén Rueda) en Carlos (Fernando Cayo) maken zich dan ook niet al te ongerust als hij er kort na hun verhuizing naar het weeshuis uit de titel nog een aantal bij verzint. Laura bracht hier ooit de eerste jaren van haar leven door, maar het oude huis aan de kust staat nu al jaren leeg. Inderdaad, het gebouw is dus vervallen en veel te groot voor dit gezin van drie. Ze zijn dan ook van plan er opnieuw een opvangtehuis in te openen, voor een kleine groep geestelijk gehandicapte kinderen. Simóns ‘vriendjes’ gooien echter roet in het eten: na een ruzie met zijn moeder verdwijnt de jongen plotseling.
Daarmee lijkt alles gereed voor een standaard schrikfestijn, van de afgelegen en afgedankte locatie tot de ‘geesten’ die Simón ziet. Maar regisseur Juan Antonio Bayona zet hoger in dan de kunstmatige schrikeffecten van bijvoorbeeld fragile (2005), dat een vergelijkbare setting had. Hoewel de film een tweetal effectief gruwelijke momenten heeft, is el orfanato een horrorthriller met de nadruk op thriller. Bayona zet in op spanning boven angst, en geeft aan het horrorverhaal een ambiguïteit die de film naar een hoger plan tilt. Want zijn die geesten er nu echt, of is Laura inderdaad, zoals haar man denkt, langzaam gek aan het worden?

Peter Pan
el orfanato wordt nadrukkelijk verbonden aan de naam van producent Guillermo del Toro en diens pan’s labyrinth — zie bijvoorbeeld het lettertype dat wordt gebruikt voor de poster, of de (horror)sprookjesachtige openingstitels waarin kinderhanden de credits achter het behang vandaan scheuren. Die relatie werd nog eens expliciet gemaakt toen Del Toro de film in 2007 op het festival van Cannes presenteerde. Er zijn dan ook zeker raakvlakken tussen de twee films, in sfeer en thematiek. Maar waar Del Torro in zijn verbeelding het zwaartepunt legt op de droomwereld, kiest Bayona nadrukkelijker voor de echte wereld — voor de emotie boven de betovering.
Hij toont ons in feite een macabere herinterpretatie van de Peter Pan-legende, met Neverland als het vagevuur. De vrijgevochten jongen die nooit oud wordt en geen ouders heeft, wordt van held tot slachtoffer: ook Simón zal nooit oud worden en heeft geen ouders — want hij is HIV-besmet en door Laura en Carlos geadopteerd. Bovendien legt Bayona de nadruk op hen die na de verdwijning achterblijven, en dan met name op moeder Laura. Actrice Bélen Rueda draagt de film en is in bijna ieder shot te zien. We voelen met haar mee, in haar groeiende wanhoop wanneer Simón langer en langer wegblijft en haar paniek over de mysterieuze Benigna (Montserrat Carulla), die met het lugubere verleden van het weeshuis én Laura te maken heeft. De interpretatie van wat daar nu precies is voorgevallen hangt er uiteindelijk voor iedere kijker van af hoe ver ze met Laura’s tocht zijn meegegaan.

Joost Broeren