EEN TIJD VOOR DRONKEN PAARDEN

Voor de opnames van Een tijd voor dronken paarden keerde Bahman Ghobadi terug naar zijn geboortestreek in de Iraans-Koerdische bergen. Zijn portret van het vogelvrije Koerdistan heeft geen duidelijke politieke boodschap, maar vertrouwt op een directe beeldtaal en de overtuigingskracht van kindergezichten.

Een tijd voor dronken paarden begint met een lang zwart beeld. We horen de stem van het Koerdische meisje Ameneh, dat aan een vreemde uitlegt hoe de gezinssituatie er uit ziet. Stiefmoeder is er vandoor, vader smokkelt goederen over de grens met Irak, en samen met haar broers en zusjes werkt Ameneh zich iedere dag de pleuris om het hoofd boven water te houden. Alle arbeid is passend, van zeepjes in plastic zakken stoppen tot pakezel spelen. Wanneer het zwart plaats maakt voor close ups van om werk smekende kinderhandjes, is de toon gezet.
Na die openingsbeelden gaat de kleur wit al snel overheersen. In strakke composities toont Ghobadi Koerdistan als een bar niemandsland, waar de lucht al even bleek is als de besneeuwde rotsgrond. In deze leegte dreigen de kinderen voortdurend kopje onder te gaan, zeker nadat hun vader tijdens zijn klandestiene werkzaamheden op een mijn is getrapt. "Het leven maakt me ouder", zingen ze, "het maakt me een zwerver over bergen en dalen en voert me naar de dood."
Van de grote mensen hoeven de kinderen weinig steun te verwachten. Ze worden voortdurend uitgebuit, verhandeld en beschoten. Troost vinden ze slechts bij elkaar. Na de dood van hun vader neemt Amenehs broertje Ayoub met een ontluisterende vanzelfsprekendheid diens plaats in. Hij zorgt ervoor dat Ameneh op tijd een nieuw schoolschrift krijgt, en ontfermt zich met zijn grote zus Rojin over het zorgenkindje van de familie, de zwaar misvormde en doodzieke Madi. Om een operatie te kunnen betalen die Madi’s leven met enkele maanden zal verlengen, gaat Ayoub mee op smokkeltransporten en laat Rojin zich uithuwelijken aan een rijke familie.

Kus
Dit wat melodramatisch gegeven had gemakkelijk in stroperigheid kunnen verzanden. Maar Ghobadi maakt met een handvol beelden de onderlinge warmte goed voelbaar: een kus op Madi’s voorhoofd, een kluwen slapende kinderen, alles gevat in warme kleuren. De buitenwereld krijgt een veel afstandelijkere aanpak, met handcamerawerk in plaats van kalme close-ups, waardoor de schreeuwerige volwassenen vaak een anonieme indruk achter laten. Een tijd voor dronken paarden is bedoeld als een ‘bescheiden eerbetoon’ aan het Koerdische volk, maar de ware held blijkt toch het Koerdische kind te zijn.
Ghobadi deinst er niet voor terug te laten zien hoezeer de rug van dit kind gebogen is van al het tilwerk. Het shot van een transport waarbij volgepakte kinderen en muildieren elkaar afwisselen, maakt elk politiek commentaar overbodig. En zoals het de kinderen ontbreekt aan tijd om spelletjes te spelen of weg te dromen, zo gunt Ghobadi de toeschouwer nauwelijks afleiding met stemmige folklore of mooifilmerij. De documentaire cameravoering, de niet-professionele cast en het schaarse gebruik van muziek, het ademt allemaal de nuchtere houding van het neorealisme.
Hier en daar toont Ghobadi zich een meester van de gulden snede, maar de mooie kadrering draait de kijker geen rad voor de ogen. Een tijd voor dronken paarden blijft in ieder opzicht bijzonder belangrijk als eerste confrontatie op het doek met een harde, actuele werkelijkheid. Zeer terecht dat de film vorig jaar in Cannes de prijs voor het beste debuut ontving.

Kevin Toma