DE LAATSTE OVERWINNING

Kunnen wij, turfstekers aan de Noordzee, een stelletje drama-queens vermomd als passionele Italianen serieus nemen? Nee. En dat ligt niet alleen aan ons.

De laatste overwinning is een verslag van de Palio, een legendarische paardenrace waarin verschillende wijken uit het Noord-Italiaanse Siena elkaar bevechten op het centrale plein van de stad. John Appel filmt de aanloop naar de race in de wijk Civetta, de saamhorigheid onder de bewoners, de gierende zenuwen en de ontlading. Hij volgt twee bewoners: het 92-jarige monument Egidio ("Ach, de wijk, de wijk is de tweede familie van elke Siënees) en de 21-jarige stalknecht Paolo ("Maar één emotie komt in de buurt van het winnen van de Palio en dat is het orgasme). Het zijn bezweringen die uiteindelijk hun paard als eerste over de finish moeten duwen.
De stalknecht baalt 365 dagen als Civetta verliest en het monument wil nog één overwinning zien voor hij sterft. Passie waar we hier aan de Noordzee niet zo goed raad mee weten. Maar ook passie die ergens in de film aan kracht verliest omdat er niks tegenover staat. Want het leven in de wijk wordt zonder reserves geofferd aan de overwinning. Dat gebrek aan reserves maakt het verhaal bijna fictief. De Civettino’s praten over een overwinning alsof het de zuurstof is waarmee de wijk het hele jaar kan ademen. Terwijl de uitslag bijna helemaal van het toeval afhangt want paard en jockey worden pas vier dagen voor de race via loting toegewezen. Alleen door naar goed Italiaans gebruik de andere jockeys en capitano’s ‘het juiste bedrag’ in handen te drukken, kunnen ze de boel sturen. Waarom de zaak dan toch zo serieus nemen?
Omdat de Palio niet alleen een paardenrace is. Hij is het leven zelf, wil de regisseur ons laten geloven. Religie, politiek, cultuur en sport zijn volledig met elkaar verweven. Verlies is een persoonlijk veto van de Almachtige. Elk jaar laten de Civettino’s zich weer meevoeren door wat het toeval en een paar euro’s aan het lot weten te onttrekken. Sinds de laatste overwinning in 1979 is dat vooral ‘lijden’. Maar wel een katholiek lijden: comfortabel klagerig en met veel bombast. De sfeer in de wijk is ondanks de jarenlange teleurstellingen namelijk nog best te harden.

Vette jus
Je kunt sceptisch zijn over het bewierookte gemeenschapsgevoel en het drama mag soms als vette jus over de beelden liggen, de Civettaanse passie voor de race is oprecht. De film dwingt sceptici zich op zijn minst af te vragen waar die scepsis dan vandaan komt. Hebben de Civettino’s een verbondenheid die wij kwijt zijn — of godzijdank nooit hebben gehad — en zijn wij te cynisch om onvoorwaardelijk in iets te geloven? "Ja", moet het antwoord zijn. Dat ongeloof wordt zeker gevoed door cynisme. Maar dat is niet de enige reden voor scepsis.
De laatste overwinning is het soort verhaal waarvan draaiboek en teksten je praktisch in handen worden geduwd zodra je de stad binnenwandelt. Dat levert bijna onvermijdelijk een gepolijst en voorspelbaar verhaal op. Zo ook hier. De Civettino’s in deze documentaire worden door hun blinde geloof nooit meer dan een curiositeit. Waardoor je als kijker geen moment in hun schoenen staat. Ze blijven die stakkers aan de andere kant van het scherm.
De laatste overwinning is geen Hazes, de succesvolle documentaire van Appel. Die liet tenminste iets nieuws zien: de volkszanger als getergde doorzetter, als gewonde leeuw, noem het maar wat, het drama achter de glamour. Appels nieuwste documentaire legt te veel nadruk op de glamour van het drama en dat is er al meer dan genoeg.

Ronald Rovers