De dirigent
Een vrouw als dirigent? Bespottelijk
De Nederlandse Antonia Brico groeide een eeuw geleden ondanks grote tegenwerking uit tot een internationaal vermaard dirigent. Maria Peters werkte dertien jaar aan een film over Brico’s leven.
Toen Maria Peters dertien jaar geleden met De dirigent begon, kon ze niet weten hoe ongelofelijk actueel het onderwerp in 2018 zou zijn. Ze vertelt het waargebeurde verhaal van Antonia Brico, in 1902 in Rotterdam geboren, die als dirigent internationaal furore zou maken in een tijd waarin het idee van een vrouwelijke dirigent absurd en onnatuurlijk werd geacht. De geëxalteerde bewegingen zouden niet passen bij het sierlijke lichaam van een vrouw en de gedachte dat een vrouw leiding zou geven aan een groep mannen was bespottelijk. Brico kon het allemaal niets schelen, ze zette door.
Met bijna 2,5 uur heeft de film een behoorlijke speeltijd maar Peters moet ook nogal wat verhaallijnen door elkaar weven. Ze laat het chronologisch vertelde verhaal beginnen wanneer Brico (die dan nog Willy Wolters heet) in New York woont onder de tucht van een strenge pleegmoeder (Annet Malherbe) en een zachtmoedige pleegvader (Raymond Thiry). Het verhaal is dat haar echte – Nederlandse – moeder haar niet zou hebben gewild, maar later blijkt die geschiedenis heel anders in elkaar te zitten. Tegen de zin van haar moeder neemt ze pianolessen en na tegenwerking van zowat iedereen komt ze via Willem Mengelberg (Gijs Scholten van Aschat) uiteindelijk in Berlijn bij een beroemde dirigent terecht. Want ze heeft besloten dirigent te worden, in de mannenwereld van de klassieke muziek voor een vrouw zo ongeveer de moeilijkst bereikbare positie. Ondertussen ontmoet ze de liefde van haar leven maar die heeft moeite met haar eigengereidheid – hoewel dat ook precies is waar hij op valt – en het gemis wanneer ze in Berlijn woont. Ondanks incidenteel succes blijft het vechten voor Brico.
De dirigent is een omvangrijke en kostbare productie en aan de visuele effecten van de vergezichten over historisch New York zie je soms de beperkingen van het budget. Toch valt op hoe met een heleboel slimme keuzes historisch New York en Berlijn tot leven worden gewekt.
Voor Christanne de Bruijn, tot nu alleen in het theater te zien, is het haar eerste filmrol en het is indrukwekkend hoe ze de film draagt. Het is geen verrassing dat De Bruijn getipt wordt als European Shooting Star 2019.
En hoewel er wat kronkels in het scenario zitten – Malherbe’s personage zegt ergens in het begin wel heel plompverloren dat ze Brico’s echte moeder niet is – valt ook de spaarzaamheid in de dialogen op. Er is duidelijk gekozen voor show don’t tell en dat is een verademing.
Is het onrecht waar Brico tegen vocht inmiddels verdwenen? Want ondanks haar succes kreeg ze nooit een vaste aanstelling als dirigent. Oordeel zelf. Dit jaar benoemde het Radio Filharmonisch Orkest voor het eerst in de Nederlandse geschiedenis een vrouwelijke chef-dirigent: Karina Canellakis. Voor. Het. Eerst. Antonia Brico was haar tijd minstens een eeuw vooruit.
