Dawson City: Frozen Time

Nitraatfilm in de permafrost

Honderden nitraatfilms uit de beginjaren van de cinema werden in 1978 door een bulldozer uit de permafrost onder een zwembad in het Canadese stadje Dawson opgegraven. Voor found footage-filmmaker Bill Morrison het startpunt van een speurtocht.

De filmgeschiedenis kent een flink aantal illustere onvoltooide of verloren gewaande films. Een daarvan — Orson Welles’ The Other Side of the Wind — gaat op het aanstaande Filmfestival Venetië alsnog in première. Talloze filmmakers hebben sinds de jaren zeventig geprobeerd die film op te sporen. Hij was, hoewel verdwenen, tenminste niet vergeten. Hoe anders was dat met de honderden nitraatfilms uit de die in 1978 Dawson werden opgegraven. Hoe is het vinden (herinneren) van iets wat vergeten is, iets anders dan het terugvinden van iets wat verdwenen leek?

Voor found footage-filmmaker Bill Morrison was die ‘Dawson City Film Find’ het begin van een speurtocht vol vragen. Niet alleen naar wat er op die films te zien was — de vondst omvatte zo’n beetje alles wat er tussen 1900 en 1920 in de bioscopen werd vertoond, van newsreels tot speelfilms — maar ook hoe ze daar terechtkwamen, hoe het mogelijk was dat ze werden vergeten, en wat dat opgegraven filmische geheugen ons kan vertellen over de geschiedenis van Dawson. Het stadje aan de rand van de wildernis was namelijk niet alleen het laatste station voor de fysieke filmprints die daarom vaak niet werden teruggestuurd. Het was ook een pleisterplaats voor goudzoekers aan het einde van de negentiende eeuw — een periode die parallel liep aan de eerste filmvertoningen, en daarom ook een geweldig onderwerp werd voor films en bioscoopjournaals.

Wat Morrison in Dawson City op geniale, spannende en vaak ook tragikomische wijze ontsluit (of construeert) is dan ook een fascinerende Borgesiaanse plattegrond die weer nieuwe wegen wijst naar vragen over filmgeschiedenis als sociale spiegel, (zelf)representatie, maar ook vol met andere dwarsverbanden zit.