CROSS FATE

In zijn eerste regie op Nederlandse bodem gooit de van oorsprong Argentijnse Nestor Sanz de filmconventies overboord. In Cross fate nodigt hij de kijker uit zelf de beelden te rangschikken om daarna te besluiten of het hier nu gaat om een absurdistische komedie of een sociaal drama over vluchtelingen.

Kleurenfilters, slowmotion, omfloerste kaders, animatie, zwart-wit: het is een kleine greep uit het brede scala aan filmtechnieken dat gebruikt wordt om de kijker duidelijk te maken waar waken eindigt en dromen begint, waar feiten overgaan in fantasieën, en nuchtere observatie verdrongen wordt door waanbeelden. Regisseur Nestor Sanz lapt deze stijlconventies in Cross fate welbewust en volledig aan zijn laars. In zijn film lopen dromen, fantasieën, hallucinaties, herinneringen en verwachtingen ongestoord door elkaar. Nergens stuit de kijker op de stijlverschuivingen die hem er normaliter op attenderen dat hij de ene dimensie achter zich laat en een volgende betreedt.
In plaats van het presenteren van hapklare brokken, die niet gekauwd en al zeker niet overdacht hoeven worden, wil Sanz zijn publiek een actieve rol geven. Voorwaarde is wel dat de kijker bereid is zich te laten losweken van zijn verwachtingspatroon. Hij wordt uitgedaagd om zelf een verhaallijn te destilleren uit de stortvloed aan beelden die de regisseur op hem afvuurt.
En dat kan het sombere verhaal zijn over straatventer Ahmed, die lijdzaam moet toezien hoe zijn jeugdvriend er vandoor gaat met zijn vrouw. Of het is het absurdistische relaas over een verveelde werkloze die zich aansluit bij een schimmige terroristische organisatie maar naar Europa moet vluchten na een mislukte executie. De kijker kan er natuurlijk ook voor kiezen in het hoofd te kruipen van een gedeprimeerde vluchteling die verdwaasd rondloopt in Amsterdam. Of zich in te leven in zijn door wanhoop en frustratie ingegeven geweldsfantasieën.

Toverbal-techniek
Niet alleen de verhaallijn van Cross fate is verre van eenduidig. Ook de personages zijn nooit wie of wat ze lijken te zijn: een vrouw blijkt een man, een pooier een contactpersoon, een contact een loodgieter, agenten hooligans. De taal die deze figuren spreken verandert voortdurend van Engels in Nederlands en van Nederlands in Farsi en weer terug naar Engels. Het fantasie-esperanto dat zo ontstaat is net zo ondoorzichtig als de karakters.
Sanz past zijn toverbal-techniek van steeds maar wisselende voorstellingen consequent toe op alle aspecten van zijn film. De camera zwiept heen en weer tussen Amsterdam, Rotterdam, Ankara en een dozijn andere, niet nader te identificeren locaties. Sanz toont een oord dat is opgebouwd uit gebouwen, bruggen en straten die stuk voor stuk wel te plaatsen zijn, maar bij elkaar gevoegd een anoniem niemandsland vormen dat open staat voor iedere interpretatie en betekenis. De heavy metal, oosterse klanken en sferische soundscapes op de geluidsband worden op dezelfde manier door elkaar gemengd tot een veelkleurige collage met voor ieder wat wils.

Kleurpotlood
Een komedie, zoals Cross fate werd bestempeld in de catalogus van het Nederlands Film Festival, is Sanz’ film niet. Natuurlijk, er zitten komische elementen in — de scène waarin hoofdrolspeler Behrouz Seiri in complete Rambo-uitrusting inclusief enorm kanon, op de tram staat te wachten is zelfs bijzonder grappig. Maar humor is slechts een aspect van de waaier aan emoties en sferen die het scenario in zich draagt.
En die brede aanpak is meteen ook het zwakke punt van Cross fate: veel verder dan een losse verzameling ideeën komt de film niet. Een overkoepelde spanningsboog om de flarden te verbinden, is afwezig. Extreem geweld — er wordt wat af geschoten, geslagen, geschopt en gebeten in Cross fate — blijkt geen compensatie te bieden. Dit tekort zou nog opgevangen kunnen worden door kundige acteurs, die van elke losse scène een op zich staand verhaal hadden kunnen maken. Maar de acteerprestaties zijn, ondanks de aanwezigheid van oudgedienden als Kitty Courbois, Mimi Kok en een zwijgende Karim Traïda, nogal matig.
Cross fate wil wel tien films in een zijn, en is uiteindelijk net niks. Het is geen komedie, geen sociaal drama, geen thriller en ook geen politiek pamflet, en als puur visuele grabbelton mist de film stilistische zeggingskracht. Sanz kiest niet voor het uitdiepen van een duidelijk spoor, waardoor de film al snel niet meer is dan een monotone opeenvolging van mogelijke plotwendingen op zo veel mogelijk verschillende sporen. Door de ruimte voor interpretatie zo breed mogelijk te houden, maakt de regisseur het juist betekenisloos. Het is met film net als met het gebruik van een grote doos kleurpotloden; apart kunnen de kleuren best leuk ogen, maar als je ze allemaal tegelijk gebruikt, eindig je met een onaantrekkelijke smurrie van een onbestemde kleur.

Edo Dijksterhuis